‘ผีตาโขน’ หนึ่งเดียวในโลก เทศกาลงานบุญใหญ่ถิ่นอีสาน
หนึ่งการละเล่นที่แสดงออกถึงความเชื่อ หนึ่งประเพณีที่สะท้อนถึงความศรัทธาของชาวบ้านในชุมชนด่านซ้าย จังหวัดเลย ที่ได้สืบสาน รักษาต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน และตกผลึกสู่การเป็นอัตลักษณ์ที่สำคัญของการท่องเที่ยวไทย ที่ไม่ว่าชาวต่างชาติหรือชาวไทยต่างแห่แหนไปเยี่ยมเยือนทุกปี คือ “ประเพณีบุญหลวง การละเล่นผีตาโขน”
จากข้อมูลของ ททท. ระบุไว้ว่า งานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน เป็นส่วนหนึ่งของ “งานบุญหลวง” ซึ่งถือว่าเป็นงานบุญใหญ่ประจำปีของท้องถิ่น โดยรวมเอา “งานบุญพระเวส” (ฮีตเดือนสี่) และ “งานบุญบั้งไฟ” (ฮีตเดือนหก) เข้าไว้เป็นงานบุญเดียวกัน งานบุญพระเวสนั้นเป็นงานบุญที่จัดขึ้นเพื่อฟังเทศน์มหาชาติ ทั้ง 13 กัณฑ์ ซึ่งถือว่าได้รับอานิสงส์แรงกล้าบันดาลให้พบพระศรีอริยเมตไตรยในชาติหน้า ส่วนงานบุญบั้งไฟเป็นงานบุญที่จัดขึ้นเพื่อบูชาอารักษ์หลักเมือง และถือ
เป็นประเพณีการแห่ขอฝนให้ตกต้องตามฤดูกาล โดยในงานบุญหลวงนี้จะมีกองทัพ “ผีตาโขน” ออกวาดลวดลายทั่วเมืองด่านซ้าย ร่วมสร้างความสนุกสนานครื้นเครงในขบวนแห่ด้วย “ผีตาโขน” แบ่งออกเป็น ผีตาโขนใหญ่ และ ผีตาโขนเล็ก ทุกคนไม่ว่าเด็ก ผู้ใหญ่ หญิงหรือชาย มีสิทธิ์เข้าร่วมสนุกได้ทุกคน แต่ผู้หญิงไม่ค่อยเข้าร่วมเพราะเป็นการเล่นค่อนข้างผาดโผนและซุกซน อีกหนึ่งไฮไลต์ที่สำคัญ คือ หน้ากากของผีตาโขน ส่วนชุดแต่งกายของผีมักมีสีฉูดฉาดบาดตา โดยอาจเย็บเศษผ้าเป็นเสื้อตัวกางเกงตัวหรือเย็บเป็นชุดติดกันตลอดตัวก็ได้ ข้อสำคัญคือ ต้องคลุมร่างกายให้มิดชิด
นอกจากหน้ากาก ผีตาโขนยังประดับตกแต่งไปด้วยหมากกะแหล่ง หรือ เครื่องดนตรีรูปร่างคล้ายกระดิ่งหรือกระดึงแขวนคอวัวผีตาโขนจะใช้หมากกะแหล่งแขวนติดบั้นเอวเมื่อเดินโยกตัวหรือเต้นเป็นจังหวะ ขย่มตัวสายสะโพกเสียงหมากกะแหล่งก็จะส่งเสียงดังน่าฟังน่าสนุกสนาน ไม่เพียงเท่านั้นการละเล่นนี้ ยังมีดาบไม้ถือเป็นอาวุธประจำกายผีตาโขน ไม่ได้เอาไว้รบกัน แต่เอาไว้ควงหลอกล่อและไล่หยอกล้อสาวๆ และเด็กๆ จนต้องวิ่งหนีกันจ้าละหวั่นเหตุที่วิ่งหนีเพราะปลายดาบนั้นแกะสลักเป็นรูปอวัยวะเพศชายแถมทาสีแดงให้เห็นอย่างเด่นชัด การเล่นแบบนี้ไม่ถือเป็นเรื่องหยาบ หรือลามก เพราะมีความเชื่อกันว่าหากเล่นตลกและนำอวัยวะเพศชายหญิงมาเล่นมาโชว์ในพิธีแห่และงานบุญบั้งไฟ จะทำให้พญาแถนพอใจ ฝนจะตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหารจะอุดมสมบูรณ์
ส่วนในมิติของการท่องเที่ยว “นายเกียรติพงษ์ คชวงษ์” ผู้อำนวยการ ททท.สำนักงานเลย บอกว่า ประเพณีดังกล่าว คาดว่าในปีนี้จะมียอดนักท่องเที่ยวสนใจเดินทางมาร่วมชมงานและท่องเที่ยวในพื้นที่เพิ่มขึ้นจากปีที่แล้วประมาณ 3% จำนวนกว่า 103,000 คน ก่อให้เกิดรายได้ขึ้นในพื้นที่อำเภอด่านซ้าย และแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่สำคัญๆ ของจังหวัดเลย อาทิ อำเภอภูเรือ และอำเภอเชียงคาน กว่า 123.6 ล้านบาท และในปีนี้นอกจากมีขบวนของหน้ากากนานาชาติมาร่วมงานแล้ว ยังจะมีขบวนผีของประเทศเม็กซิโก เดินทางเข้ามาสร้างสีสันร่วมกับขบวนผีตาโขนของชาวด่านซ้ายด้วย
อย่างไรก็ดี เมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2562 ที่ผ่านมาที่ทำเนียบรัฐบาล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม นำคณะผู้บริหาร เข้าพบพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เพื่อประชาสัมพันธ์กิจกรรมสุดยอดศิลปะการแสดงอาเซียน ประจำปี 2562 วัฒนธรรมอาเซียนสัญจรในทวีป งานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน โดยทางนายกรัฐมนตรีได้หยิบมาสวมใส่ พร้อมกับได้เชิญชวนให้ประชาชนชาวไทยเที่ยวงานประเพณีและการละเล่นดังกล่าวผ่านทวิตเตอร์ว่า
“ผมขอเชิญชวนพี่น้องประชาชนไปร่วมงานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขนครับ งานจัดขึ้นระหว่าง 5-7 กรกฎาคม ที่อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย นะครับ อย่าเลยไปที่อื่น #ไทยเที่ยวไทยเศรษฐกิจไทยคึกคักครับ”
มาร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการชื่นชม สืบสานและส่งเสริมการท่องเที่ยวประเพณีไทยไปด้วยกันในงานประเพณีบุญหลวง การละเล่นผีตาโขน โดยจัดขึ้นระหว่างวันที่ 5 - 7 กรกฎาคม 2562 นี้และชมขบวนแห่วันที่ 6 กรกฎาคม 2562
ภายในงานสนุกไปกับกิจกรรมต่างๆ มากมายทั้งการชมขบวนแห่ผีตาโขนน้อย ผีตาโขนใหญ่ ขบวนนางรำ และขบวนแห่จากตำบลต่างๆทั่วด่านซ้าย เหล่านี้เป็นกิจกรรมที่ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม และการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับนานาชาติ อัตลักษณ์ของชาวด่านซ้าย และมีเพียงหนึ่งเดียวในโลก หากไปไม่ทันปีนี้กาปฏิทินปีหน้าไว้ล่วงหน้ากันได้เลย...
หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 39 ฉบับที่ 3,485 วันที่ 7 - 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562
