เมื่อผู้นำไม่พร้อม

ปัจจุบันมีธุรกิจครอบครัวจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ ที่การส่งผ่านธุรกิจไม่ได้เป็นตามแผนที่วางไว้ เนื่องจากความก้าวหน้าทางการแพทย์แผนปัจจุบันได้เพิ่มอายุขัยและผลิตภาพของมนุษย์ ทำให้ผู้นำบางคนยังคงมีบทบาทสำคัญต่อไปโดยไม่มีวี่แววเกษียณ และในขณะเดียวกัน ภัยธรรมชาติ อุบัติเหตุ และการเจ็บป่วย เช่น การระบาดใหญ่ของโควิด-19 ได้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าการจากไปอย่างไม่คาดฝันก็มีโอกาสเกิดขึ้นได้ ซึ่งทั้งสองสถานการณ์ดังกล่าวอาจทำให้ผู้นำไม่ได้เตรียมพร้อมสำหรับการออกจากธุรกิจอย่างเต็มที่

สำหรับทายาทรุ่นต่อไปที่ไม่ได้เตรียมตัวไว้ก่อนมักจะถอยห่างออกไป ไม่ว่าจะเลือกที่จะออกจากธุรกิจหรือถือว่ามันเป็นทรัพย์สินทางการเงินอย่างเดียวโดยไม่ต้องมีส่วนในการเป็นผู้นำ ทั้งสองทางเลือกมีแนวโน้มที่จะนำไปสู่การขายธุรกิจโดยสิ้นเชิง ซึ่งเป็นผลลัพธ์ที่คนรุ่นก่อนอาจคาดไม่ถึงหรือไม่ต้องการ อย่างไรก็ตามการเปลี่ยนแปลงโดยไม่ได้วางแผนล่วงหน้าไม่จำเป็นต้องจบลงด้วยความหายนะเสมอไป

ทั้งนี้การเปลี่ยนผ่านธุรกิจแบบไม่ทันตั้งตัว (Surprise Transition) อาจทำให้เกิดปัญหาตามมามากมาย บ่อยครั้งที่การก้าวขึ้นสู่ตำแหน่งผู้นำอาจไม่ได้มีการพัฒนาประสบการณ์หรือทักษะที่จำเป็นในการเป็นผู้นำมาก่อน แม้แต่เจ้าตัวยังอาจสงสัยว่า “ฉันมีความสามารถพอที่จะทำด้วยหรือ” บางคนอาจรู้สึกกดดันที่จะก้าวเข้ามาทำหน้าที่แทนพ่อแม่ที่เสียชีวิตไป

เช่น ไกล่เกลี่ยข้อพิพาท จัดงานคริสต์มาส รักษาความสามัคคีในครอบครัว ซึ่งบางกรณีอาจมีโอกาสที่จะทำลายความสัมพันธ์ระหว่างพี่น้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเวลาที่เกิดการสูญเสียและเปลี่ยนแปลง ในระยะยาวผู้นำในกรณีนี้อาจประสบกับความขุ่นเคืองที่รุนแรง และอาจพบว่าตนเองอยากทำอาชีพหรือใช้ชีวิตในแบบอื่น แทนที่จะเข้ามารับผิดชอบธุรกิจครอบครัว ทางเลือกสำหรับครอบครัวที่ตกอยู่ในสถานการณ์เช่นนี้สามารถใช้แนวทางต่อไปนี้ได้

ร่วมมือกัน: บางครอบครัวเลือกผู้นำรุ่นต่อไปไม่ว่าบุคคลนั้นจะพร้อมหรือไม่ก็ตาม และเมื่อตระหนักว่าบุคคลนี้อยู่ในสภาวะที่ยากลำบาก พวกเขาจึงถ่ายทอดศรัทธาในบุคคลนั้นไปยังผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลัก และหาที่ปรึกษาที่เชื่อถือได้มาเป็นตัวช่วย อีกทั้งยังสามารถทำใจยอมรับได้มากแม้เมื่อสิ่งต่างๆ ไม่เป็นไปตามที่วางแผนไว้ในช่วงแรกของการดำรงตำแหน่ง

ผู้ทำหน้าที่แทน: บางครอบครัวจ้างผู้บริหารจากภายนอกเพื่อให้ดูแลธุรกิจจนกว่าทายาทรุ่นต่อไปจะพร้อม อย่างไรก็ตามผู้ทำหน้าที่แทนที่ดีนั้นหาได้ยาก เพราะต้องการผสมผสานระหว่างอีโก้ต่ำ จิตวิญญาณในการสอน ผลประโยชน์และกรอบเวลาที่สอดคล้องกับครอบครัว เจ้าของ และผู้นำในอนาคต โดยต้องพยายามหาผู้แทนที่มีความเหมาะสมและมีสิ่งจูงใจที่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของครอบครัวโดยรวม

ผู้นำที่ไม่ใช่สมาชิกในครอบครัว: บางครอบครัวเลือกใช้มืออาชีพจากภายนอกที่วางแผนจะทำงานให้บริษัทในระยะยาว มาเติมช่องว่างเรื่องผู้นำได้ อย่างไรก็ตามผู้บริหารจากภายนอกอาจทำให้เกิดปัญหาระหว่างตัวการและตัวแทน (Principal-Agent Problem) ซึ่งจำเป็นต้องมีโครงสร้างเพิ่มเติมเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของครอบครัวและเจ้าของกิจการ โดยครอบครัวเหล่านี้มักจะสร้างฟอรัมการกำกับดูแลที่ดี เช่น คณะกรรมการและสภาเจ้าของกิจการแบบเป็นทางการ เพื่อกำหนดแนวทางความสำคัญในการสื่อสารและปกป้องเจ้าของกิจการ ซึ่งจะช่วยให้สามารถดูแลทรัพย์สินควบคู่ไปกับผู้นำคนใหม่ได้

อย่างไรก็ตามเนื่องจากธุรกิจครอบครัวแต่ละแห่งมีบริบทที่แตกต่างกัน จึงไม่สามารถบอกได้ว่าวิธีไหนถูกหรือผิดในการดำเนินการเปลี่ยนผ่านธุรกิจแบบไม่ทันตั้งตัว แต่การเข้าใจปัญหาที่ต้องเผชิญและแนวทางที่เป็นไปได้ที่สามารถดำเนินการในการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว เป็นขั้นตอนแรกที่สำคัญในการกำหนดอนาคตให้กับธุรกิจครอบครัวเพื่อให้สามารถดำเนินธุรกิจต่อไปได้อย่างราบรื่น

ที่มา: Di Loreto, N.  February 22, 2021.  Steer Your Family Businesses Through An Unplanned Transition.  Available: https://familybusinessunited.com/2021/02/22/steer-your-family-businesses-through-an-unplanned-transition/

ข้อมูลเพิ่มเติม: www.famz.co.th

หน้า 17 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 41 ฉบับที่ 3,754 วันที่ 3 - 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565