กรมการข้าว ดัน “ศูนย์ข้าวชุมชน” 5 พันแห่งใน 3 ปี ลุยผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
กรมการข้าวเปิดตัวศูนย์ข้าวชุมชนทั่วประเทศ 4,745 แห่ง เพื่อส่งเสริมการผลิตข้าวอย่างยั่งยืน โดยชาวนาเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต พร้อมใช้เทคโนโลยีใหม่ พัฒนาศักยภาพและความมั่นคงด้านอาหารในชุมชน ตอบโจทย์ตลาดและผู้บริโภค
“ศูนย์ข้าวชุมชน” เป็นองค์กรชาวนาภายใต้การกำกับดูแลของกรมการข้าว เพื่อเป็นแหล่งผลิตเมล็ดพันธุ์ ข้าวคุณภาพดีในท้องถิ่นและเป็นศูนย์กลางการถ่ายทอดความรู้ให้แก่ชาวนาในชุมชน การรวมตัวจัดตั้งเป็นศูนย์ข้าว ชุมชน เพื่อเปิดโอกาสให้เกษตรกรผู้ปลูกข้าวในชุมชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการเกี่ยวกับการผลิตข้าวด้วย ตนเอง ให้เกิดความเข้มแข็งยั่งยืน ภายใต้ระเบียบกรมการข้าวว่าด้วยศูนย์ข้าวชุมชน พ.ศ. 2566 ปัจจุบันกรมการข้าว มีศูนย์ข้าวชุมชน ที่ได้ขึ้นทะเบียนศูนย์ข้าวชุมชน ตั้งแต่วันที่ 1 มิถุนายน 2560 ถึงเดือนสิงหาคม 2567 จำนวน 4,745 แห่ง ใน 75 จังหวัด
นายณัฏฐกิตติ์ ของทิพย์ อธิบดีกรมการข้าว กล่าวถึงทิศทางนโยบายการขับเคลื่อนศูนย์ข้าวชุมชนให้สอดคล้องกับรัฐบาล และภายใต้การนำของศ. ดร.นฤมล ภิญโญสินวัฒน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในปี 2568 เพื่อเป็นศูนย์กลางในการพัฒนาการผลิตข้าวและชาวนาอย่างยั่งยืนโดยใช้เทคโนโลยี และนวัตกรรม การ ผลิตข้าวตามแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจแบบใหม่ และกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีให้แก่ชาวนาได้ใช้เมล็ด พันธุ์ข้าวคุณภาพดี ตรงตามพันธุ์ พร้อมสนับสนุน และบริการสร้างความมั่นคงด้านข้าวในชุมชนรวมทั้งเป็นศูนย์กลางในการเรียนรู้ เพื่อนำไปสู่ การพัฒนาศูนย์ข้าวชุมชนให้เกิดความเข้มแข็ง และสอดคล้องกับความต้องการของตลาดและผู้บริโภค รวมทั้งจัดหาและบริการเครื่องจักรกลที่ใช้ในการผลิตข้าว ยกระดับการบริหารจัดการผลผลิตข้าวตลอดระบบห่วงโซ่การผลิต และการตลาดข้าวอย่างครบวงจร
“กรมได้มีการสนับสนุนและขับเคลื่อนศูนย์ข้าวชุมชน ผ่านโครงการเสริมสร้างศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ข้าวชุมชน เพื่อให้ศูนย์ข้าวชุมชนสามารถผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว ให้เพียงพอต่อความต้องการของชาวนาในชุมชนและของประเทศ และเสริมสร้างความเข้มแข็งศูนย์ข้าวชุมชนในการ ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี โดยมีการสร้างและเชื่อมโยงเครือข่ายอย่างเป็นระบบ”
รวมทั้งผลักดันให้ศูนย์ข้าวชุมชนมี ส่วนร่วมในการดำเนินงานเชิงนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ในระดับพื้นที่มากขึ้น และสามารถทำงาน ร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพภายใน 3 ปี ศูนย์ข้าวชุมชน 5,000 แห่ง สำหรับเชื่อมโยงตลาด สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ได้ถึง 870,000 ตัน โดยกรมการข้าวได้ให้การสนับสนุนปัจจัยการผลิตต่างๆ ได้แก่ เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี เป็นหัว เชื้อในการผลิตข้าว สารชีวภัณฑ์ ปุ๋ยเคมีคุณภาพดีและปุ๋ยอินทรีย์ รวมถึงให้การสนับสนุนเครื่องจักรกลการเกษตร ในการลดต้นทุนและเพิ่มศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ ทำให้มีรายได้เพิ่มขึ้น พัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้การอนุรักษ์ วัฒนธรรมการผลิตข้าว และวิถีชาวนาไทย สืบสานอาชีพการทำนาได้อย่างยั่งยืน
นายณัฏฐกิตติ์ กล่าวว่า “ศูนย์ข้าวชุมชน” เป็นองค์กรตัวแทน ของชาวนาที่ผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในชุมชนอยู่ทั่วประเทศ ได้มีการดำเนินงานกิจกรรมต่อเนื่องในลักษณะการบริหารจัดการ แบบชุมชน มีส่วนร่วม “โดยชาวนา เพื่อชาวนา” มีการแบ่งคณะกรรมการศูนย์ข้าวชุมชน 5 ระดับ ได้แก่ ระดับตำบล ระดับอำเภอ ระดับ จังหวัด ระดับเขต และระดับประเทศ
ส่วน “คณะกรรมการศูนย์ข้าวชุมชนระดับตำบล” มีการเพิ่มกรรมการ “ชาวนาอาสา” เข้ามา เป็นอาสาสมัครที่ทำหน้าที่ช่วยเหลือแนะนำเกษตรกรเกี่ยวกับกิจกรรมการผลิตข้าว และช่วยเหลืองานของกรมการข้าว เข้ามาร่วมบริหารงาน เพื่อต้องการให้เกษตรกรในสมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนมีความรู้ความเข้าใจในการใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม สำหรับการผลิตเมล็ดพันธุ์ และข้าวคุณภาพดี ให้เพียงพอต่อความต้องการของชุมชนและจังหวัดใกล้เคียง แก้ไขปัญหาการขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีของไทย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวให้สามารถแข่งขันในตลาดโลก