“ศุภชัย” ชี้ WTO ต้องมีส่วนร่วมแก้ไข วิกฤติโควิด-เศรษฐกิจโลกมากขึ้น

นางอรมน ทรัพย์ทวีธรรม อธิบดีกรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ เปิดเผย หลังการจัดงานเสวนาออนไลน์ จับตาการปฏิรูป WTO ยุค New Normal ว่าขณะนี้สมาชิก WTO กำลังหารืออย่างเข้มข้น เพื่อเตรียมหาข้อสรุปสำหรับการประชุมรัฐมนตรีองค์การการค้าโลก (WTO) ครั้งที่ 12 (MC12) ที่จะจัดขึ้นปลายปีนี้ ที่นครเจนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ โดยเฉพาะเรื่องการอุดหนุนประมง การค้าสินค้าเกษตร พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ การปฏิรูป WTO การปรับปรุงกลไกระงับข้อพิพาท WTO และการมีส่วนร่วมของ WTO ในการรับมือกับวิกฤติโควิด-19

ด้านดร.ศุภชัย พานิชภักดิ์ อดีตผู้อำนวยการใหญ่องค์การการค้าโลก (WTO) และอดีตเลขาธิการใหญ่องค์กรการประชุมสหประชาชาติว่าด้วยการค้าและการพัฒนา (UNCTAD) ได้กล่าวปาฐกถาพิเศษ เรื่อง “บทบาทของ WTO รับมือกระแสการค้ายุคใหม่” โดยระบุว่าอยากเห็น WTO ปรับปรุงการทำงานและมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาต่างๆ ทั้งวิกฤติโควิด-19 เศรษฐกิจโลก ภูมิรัฐศาสตร์ และเป้าหมายการพัฒนาของสหประชาชาติมากขึ้น ซึ่ง WTO จำเป็นต้องทำงานร่วมกับองค์การระหว่างประเทศอื่นๆ อาทิ สหประชาชาติ และอังค์ถัด เพื่อแก้ไขปัญหาและให้เกิดความเป็นธรรมกับประเทศสมาชิก WTO โดยเฉพาะประเทศกำลังพัฒนา รวมทั้งการนำไปสู่ข้อตกลงแบบใหม่ ซึ่งเป็นแนวทางปฏิบัติที่โลกรับได้   

อย่างไรก็ดี แม้ WTO จะทำงานโดยยึดการขับเคลื่อนโดยสมาชิกเป็นหลัก (member driven) แต่ยังสามารถปรับปรุงบทบาทและการทำงานของฝ่ายเลขานุการ WTO ในเรื่องต่างๆ ได้ เช่น การจัดทำรายงานการค้าโลก (World Trade Report) เพื่อให้ความเห็นที่เป็นกลางและข้อมูลเชิงวิชาการ รวมถึงเพิ่มความสามารถของประเทศกำลังพัฒนาในการเจรจา การแก้ปัญหาความชะงักงันของกลไกระงับข้อพิพาทของ WTO ซึ่งถือเป็นเรื่องเร่งด่วน เพราะกลไกนี้ถือเป็นกระดูกสันหลังของ WTO โดยอาจศึกษาผลการตัดสินคดีพิพาทของ WTO ที่ผ่านมา เพื่อใช้เป็นบทเรียนและให้เกิดความเข้าใจในประสิทธิภาพการทำงานของคณะผู้พิจารณาตัดสินคดีพิพาทมากขึ้น และควรเปิดช่องให้ผลการตัดสินคดีพิพาทมีความยืดหยุ่นมากขึ้น

สำหรับการเจรจา WTO ในอดีต ที่สามารถหาข้อสรุปได้ เนื่องจากการเจรจามีทั้งได้และเสีย แต่ในส่วนของการปฏิรูป WTO ที่ผ่านมา ทำได้ลำบาก หากจะปฏิรูป WTO ก็ควรผลักดันให้เกิดประโยชน์ที่จับต้องได้ และเพิ่มบทบาทของ WTO ในเรื่องการค้าและการพัฒนามากขึ้น ดังนั้น การประชุมรัฐมนตรี WTO ครั้งที่ 12 ควรเน้นประโยชน์ด้านสังคมด้วย ทั้งเรื่องการค้าและสุขภาพ การกระจายวัคซีนโควิด-19 การส่งผ่านเทคโนโลยี การกำหนดกฎระเบียบสินค้าเกษตร การเพิ่มบทบาทของประเทศกำลังพัฒนา รวมทั้งการผลักดันให้การเจรจาเรื่องการอุดหนุนประมง พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ และการสำรองสินค้าเกษตรเพื่อความมั่นคงทางอาหาร สามารถหาข้อสรุปได้

ขณะที่นางพิมพ์ชนก พิตต์ฟีลด์ เอกอัครราชทูตผู้แทนถาวรไทยประจำองค์การการค้าโลกและองค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก เปิดเผยถึงการเตรียมความพร้อมของสมาชิก WTO สำหรับการประชุม MC12 ว่า ผู้อำนวยการใหญ่ WTO (นางเอ็นโกซี) ได้ให้ความสาคัญกับการเพิ่มบทบาทของ WTO ในเรื่องการค้าและสุขภาพ โดยเฉพาะการแก้ปัญหาการเข้าถึงวัคซีนโควิด-19

ขณะนี้มีข้อเสนอของหลายประเทศที่มุ่งลดอุปสรรคการเคลื่อนย้าย และอำนวยความสะดวกทางการค้าสินค้าจำเป็นในการรับมือโควิด-19 อาทิ วัคซีน ยา เวชภัณฑ์ และอุปกรณ์ทางการแพทย์ โดยเฉพาะเรื่องการลดภาษี ลดเลิกมาตรการจำกัดการส่งออก ความโปร่งใส

และการร่วมมือกับองค์กรระหว่างประเทศอื่นๆ ขณะเดียวกันประเทศสมาชิกยังได้หารือถึงบทบาทของทรัพย์สินทางปัญญาในการรับมือกับโควิด-19 ด้วย อาทิ การใช้มาตรการบังคับใช้สิทธิเหนือสิทธิบัตร (Compulsory licensing) ตามความตกลงทรัพย์สินทางปัญญา (TRIPS) ของสหภาพยุโรป การยกเว้นการบังคับใช้บทบัญญัติบางประการภายใต้ความตกลงทริปส์ เพื่อส่งเสริมการเข้าถึงวัคซีนโควิด-19 ของอินเดียและแอฟริกาใต้ และการเข้าถึงเทคโนโลยี ทั้งนี้ คาดว่าในการประชุม MC 12 สมาชิกจะผลักดันให้ได้ข้อสรุปเรื่องการรับมือโควิด-19 การจัดทำกฏเกณฑ์เรื่องการอุดหนุนประมง พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ และการจัดทำแผนงานเพื่อปฏิรูป WTO

ดร.ถาวร ทันใจ รองอธิบดีกรมประมง ได้นำเสนอมุมมองของไทยต่อการเจรจาความตกลงว่าด้วยการอุดหนุนประมง ซึ่งประเทศสมาชิกมุ่งมั่นที่จะสรุปผลการเจรจาร่วมกันให้ได้ภายในการประชุมครั้งนี้ โดยสนับสนุนกฎเกณฑ์ที่เข้มงวดต่อการอุดหนุนประมงที่นำไปสู่การทำประมงที่ผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (IUU Fishing) และจัดทำแผนการบริหารจัดการทรัพยากรสัตว์น้ำที่ดี เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้ำอย่างยั่งยืนตามเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืนขององค์การสหประชาชาติ (SDGs) ซึ่งไทยได้มีแผนการบริหารจัดการประมงทะเลของไทย เพื่อสนับสนุนเป้าหมายดังกล่าว

ด้านนายวิศิษฐ์ ลิ้มลือชา รองประธานกรรมการหอการค้าไทย ให้ข้อมูลว่าประเทศสมาชิก WTO มีการใช้มาตรการทางภาษีและมาตรการที่มิใช่ภาษีมากขึ้น ทั้งในแง่มาตรการอำนวยความสะดวกทางการค้า และมาตรการที่เป็นอุปสรรคต่อการค้า โดยมาตรการที่มีการใช้มากที่สุด ได้แก่ มาตรการอุปสรรคทางเทคนิค รองลงมาคือมาตรการเกี่ยวกับสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช ตลอดจนมีแนวโน้มการใช้มาตรการเยียวยาทางการค้า อาทิ มาตรการตอบโต้การอุดหนุน มาตรการตอบโต้การทุ่มตลาด และมาตรการปกป้องการนำเข้า และเห็นว่า WTO ควรมีมาตรการเพื่อเร่งรัดและขยายการเข้าถึงสินค้าจำเป็น อาทิ การยกเว้นภาษีนำเข้าสินค้าสำคัญทางการแพทย์และวัตถุดิบที่จำเป็น ขณะเดียวกัน WTO ควรส่งเสริมมาตรการอำนวยความสะดวกทางการค้า อาทิ การผ่อนปรนกระบวนการนำเข้า และผ่อนคลายข้อจำกัดการนำเข้าหรือส่งออก

ดร.ภก.นิลสุวรรณ ลีลารัศมี รองประธานสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย เห็นว่า WTO จะต้องขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาคงค้าง อาทิ ปัญหากลไกระงับข้อพิพาททางการค้า และการขาดแคลนอาหาร รวมทั้งต้องปรับปรุงการดำเนินงานเพื่อรองรับความท้าทายใหม่ๆ อาทิ การปรับปรุงกฎเกณฑ์ด้านสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช เพื่อให้สินค้ามีความปลอดภัยจากโควิด-19 การขยายตัวของพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์การค้ากับดิจิทัล และประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ตลอดจนต้องร่วมมือกับองค์การระหว่างประเทศอื่นๆ เพื่อให้การทำงานของ WTO เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น