"โอไมครอน" หายนะครั้งใหม่ทางเศรษฐกิจ-ความเสี่ยงด้านสุขภาพระดับสูงสุด

นายอนุสรณ์ ธรรมใจ อดีตกรรมการนโยบายและกำกับการบริหารหนี้สาธารณะ กระทรวงการคลัง และอดีตคณบดีคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต เปิดเผยถึงความวิตกกังวลต่อการแพร่ระบาดไวรัสสายพันธุ์โอไมครอนทำให้ตลาดหุ้นทั่วโลกดิ่งตัวลงอย่างรุนแรง ราคาน้ำมันในตลาดโลกก็ทรุดตัวลงอย่างมากเช่นเดียวกัน โดยภาวะดังกล่าวเป็นผลจากความวิตกกังวลว่า การกลายพันธุ์ของไวรัสโควิดสายพันธุ์โอไมครอนอาจส่งผลต่อการแพร่ระบาดเช่นเดียวกับสายพันธุ์เดลตา 
ซึ่งอาจทำให้หลายประเทศเกิดการแพร่ระบาดครั้งใหญ่อีกระลอกหนึ่ง ส่งผลต่อการเดินทางระหว่างประเทศ การท่องเที่ยวและกิจกรรมต่างๆที่ต้องหยุดชะงักครั้งใหญ่อีกครั้งหนึ่ง การระบาดระลอกใหม่ของเชื้อกลายพันธุ์ออมิครอนทำให้การกระเตื้องและการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจโลกและไทยอาจไม่เกิดขึ้นอย่างที่คาดการณ์ไว้เดิม 

ทั้งนี้ ในเบื้องต้นคาดว่า มีผลกระทบบต่อเศรษฐกิจไทยและตลาดการเงินไทยอย่างจำกัดในระยะแรกหากทางการไทยสามารถควบคุมไม่ให้เข้ามาระบาดในประเทศได้และองค์การอนามัยโลกและประเทศต่างๆได้ร่วมมือกันในการจำกัดการแพร่ระบาดไวรัสสายพันธุ์ใหม่ให้อยู่ในเฉพาะ 6 ประเทศในแอฟริกา 
อย่างไรก็ตาม ทุกอย่างยังเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน หากการกลายพันธุ์นี้ทำให้ไวรัสสามารถเอาชนะวัคซีนป้องกันการติดเชื้อที่เรามีอยู่ขณะนี้ทั้งหมดได้ นั่นอาจ หมายถึง ความหายนะทางเศรษฐกิจและความเสี่ยงทางด้านสุขภาพในระดับสูงสุด และระบบการป้องกันการแพร่ระบาดในหลายประเทศต้องพังทะลายลงทันทีหากปล่อยให้มีการติดเชื้อสายพันธุ์ใหม่ในประเทศ 

หากสามารถป้องกันไม่ให้สายพันธุ์ระบาดในประเทศไทยได้ มีผลกระทบมีจำกัดมาก เพราะไทยมีความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจการค้าการลงทุนกับประเทศในแถบแอฟริกาใต้ 8 ประเทศน้อยมาก 8 ประเทศที่มีการแพร่ระบาดสายพันธุ์ใหม่ ประกอบไปด้วย ประเทศแอฟริกาใต้ นามิเบีย บอสวานา ซิมบับเว เลโซโท เอสวาตีนี โมซัมบิกและมาลาวี ผลกระทบต่อไทยและภูมิเอเชียยังค่อนข้างจำกัดในระยะนี้ 

ประเทศแอฟริกาใต้ที่เป็นประเทศคู่ค้าหลักของไทยในทวีปแอฟริกาก็มีมูลค่าการค้าโดยรวมเฉลี่ยประมาณ สองพันหกร้อยกว่าล้านดอลลาร์เท่านั้น จำนวนนักท่องเที่ยวและการเดินทางระหว่างกันก็ไม่มากนัก ผลกระทบต่อภาคส่งออกและภาคท่องเที่ยวของไทยโดยตรงมีจำกัดแต่จะกระทบตลาดการเงินจากความวิตกกังวลอันเป็นผลกระทบทางจิตวิทยาการลงทุนและผลกระทบจากการห้ามเดินทางที่ต้องการป้องกันไม่ให้สายพันธุ์ใหม่โอไมครอนกลายพันธุ์ในแอฟกานิสถาน แพร่ระบาดไปยังส่วนอื่นๆของโลกเหมือนเดลตาจากการกลายพันธุ์ในอินเดีย
อย่างไรก็ดี หากสำรวจดูพบว่า การค้าระหว่างไทยกับประเทศในทวีปแอฟริกาในระยะเวลา 5 ปีที่ผ่านมา (2559-2563) มีมูลค่าเฉลี่ยปีละ 9,861 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯเท่านั้น คิดเป็นสัดส่วนไม่ถึง 0.50% ของมูลค่าการค้าทั้งหมดของไทย ประเทศไทยเป็นฝ่ายเกินดุลการค้ามาตลอด โดยสินค้าส่งออกสำคัญของไทยไปแอฟริกา เช่น ข้าว รถยนต์ อุปกรณ์และส่วนประกอบ เครื่องยนต์สันดาปภายในแบบลูกสูบ อาหารทะเลกระป๋องและแปรรูป ผลิตภัณฑ์ยาง เคมีภัณฑ์ เหล็ก เหล็กกล้า
และผลิตภัณฑ์เม็ดพลาสติก การแพร่ระบาดระบาดระลอกใหม่ด้วยไวรัสสายพันธุ์ใหม่ในแอฟริกาจะไม่มีผลต่อสินค้าส่งออกเกษตรของไทยไปแอฟริกามากนัก แต่จะมีผลต่อสินค้าอุตสาหกรรมและรถยนต์มากกว่า ประเทศที่เป็นคู่ค้าหลักของไทยในภูมิภาคแอฟริกาที่มีรายงานของการติดเชื้อสายพันธุ์ใหม่ คือ แอฟริกาใต้ (27.59% ของมูลค่าการค้าทั้งหมดของไทยกับทวีปแอฟริกา) อียิปต์ (9.45%) ศูนย์กลางการแพร่ระบาดระลอกใหม่นี้อยู่ที่ประเทศแอฟริกาใต้ซึ่งมีประชากรได้รับวัคซีนครบโดสเพียง 24% เท่านั้น 
ขณะนี้มีรายงานผู้ติดเชื้อสายพันธุ์ใหม่เพียง 77 คนเท่านั้นแต่ตัวเลขนี้อาจไม่สะท้อนสถานการณ์แท้จริงเพราะระบบสาธารณสุขในแอฟริกาล้าหลัง หากทุกประเทศดำเนินการตามมาตรฐานสาธารณสุขอย่างเคร่งครัดย่อมป้องกันการแพร่ระบาดไม่กระจายไปทั่วโลกเหมือนสายพันธุ์เดลต้า
นายอนุสรณ์ กล่าวอีกว่า ในอีกด้านหนึ่งก็มีข่าวดีว่า บริษัทไฟเซอร์ บริษัทไบโอเทค บริษัทโนวาแวค และ บริษัทผลิตวัคซีนหลายแห่งได้เริ่มต้นในการวิจัยวัคซีนสูตรใหม่เพื่อเตรียมรับมือกับสายพันธุ์ใหม่โอไมครอน วัคซีนตัวใหม่พร้อมสำหรับการทดสอบและผลิตได้ภายในไม่กี่สัปดาห์ข้างหน้า คาดว่าแรงกดดันเงินเฟ้อจากการเพิ่มขึ้นของราคาน้ำมันน่าจะลดลงในช่วงนี้ รวมทั้งอาจไม่มีความจำเป็นต้องปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยในเร็วๆนี้ 
นอกจากนี้ ประเทศสำคัญๆได้ประกาศห้ามการเดินทางจากแถบประเทศแอฟริกาใต้ 6-8 ประเทศในทันที ปัจจัยเหล่านี้น่าจะลดความตื่นตระหนกของนักลงทุนในตลาดการเงินได้ระดับหนึ่ง เพราะการแพร่ระบาดอาจถูกจำกัดวงอยู่ในเฉพาะกลุ่มประเทศในแอฟริกาใต้เท่านั้น และประเทศเหล่านี้หลายประเทศก็มีระดับการเปิดประเทศต่ำมากยกเว้นประเทศแอฟริกาใต้ 
ขณะที่ปัจจัยเชิงบวกอีกประการหนึ่ง ก็คือ มีการเลือกตั้งการปกครองส่วนท้องถิ่นและ อบต. ในวันที่ 28 พ.ย. นี้หลังจากมีการแช่แข็งการเลือกตั้งท้องถิ่นมา 8 ปี เมื่อมี อบต ที่มาจากการเลือกตั้งแล้วการแก้ปัญหาในระดับพื้นที่จะดีขึ้น ฉับไวขึ้น ตอบสนองต่อประชาชนมากขึ้น และต้องมีการกระจายอำนาจทางการคลังเพื่อให้ท้องถิ่นมีงบประมาณมากพอที่จะดูแลประชาชนในพื้นที่ต่างๆได้
เศรษฐกิจไทยน่าจะยังขยายตัวเป็นบวกได้ในปีนี้โดยอาจขยายตัวต่ำกว่า 0.5% และการท่องเที่ยวในช่วงปลายปีอาจไม่คึกคักอย่างที่คาด ทำให้รายได้จากการท่องเที่ยวทั้งในประเทศและต่างประเทศไม่เป็นไปตามเป้าหมาย ส่วนตลาดหุ้นในช่วงต้นสัปดาห์น่าจะมีการกระเตื้องขึ้นบ้างหลังจากดิ่งลงแรงในช่วงวันศุกร์ที่ผ่านมา โดยดัชนีตลาดหุ้นไทยปรับลง -2.3% เป็นไปในทิศทางเดียวกับตลาดหุ้นทั่วโลก 
โดยตลาดหุ้นเยอรมัน ฝรั่งเศส และอังกฤษ ปรับตัวลงกว่า 4% ตลาดหุ้นสหรัฐฯลงกว่า 2.5% ซึ่งภาพรวมแล้ว ตลาดหุ้นเอเชียตอบสนองในทางลบต่อข่าวไวรัสกลายพันธุ์น้อยกว่าภูมิภาคอื่นๆ เงินทุนจำนวนมากจะยังคงไหลเข้าตลาดหุ้นเอเชีย และบางส่วนโยกมาลงทุนในตลาดทองคำ และ ตลาดพันธบัตรและตราสารหนี้มากขึ้นเพื่อลดความเสี่ยง ตลาดการเงินโลกจะยังผันผวนรุนแรงในลักษณะเป็นขาลงไปอีกระยะหนึ่ง ขณะทีตลาดพันธบัตรและราคาทองคำในช่วงนี้จะเป็นขาขึ้น 

ส่วนภาคเศรษฐกิจจริงและเศรษฐกิจโลกโดยรวมยังไม่กระทบอะไรมากจนกว่าจะมีประเทศสำคัญๆทางเศรษฐกิจประกาศล็อกดาวน์เพิ่มเติม ประกาศสาธารณสุขห้ามไม่ให้ผู้เดินทางจาก 8 ประเทศในแอฟริกาเข้าไทยเป็นการตัดสินใจถูกต้องและทันต่อสถานการณ์ แต่ควรมีการดำเนินการมาตรฐานสาธารณสุขเข้มงวดเสริมขึ้นอีกสำหรับผู้เดินทางเข้าประเทศเพื่อลดโอกาสการนำเข้าเชื้อสายพันธุ์ใหม่ออมิครอนจากชาวต่างชาติ 
นายอนุสรณ์ กล่าวต่อว่า ยังไม่มีผลการศึกษาชัดเจนว่า วัคซีนที่มีอยู่สามารถป้องกันการติดเชื้อสายพันธุ์ใหม่ได้ หากเกิดการระบาดในประเทศรอบใหม่จะกระทบต่อชีวิตประชาชนและเศรษฐกิจมากกว่าระลอกสาม หากทั่วโลกห้ามผู้เดินทางจาก 8 ประเทศอย่างเท่าทันต่อสถานการณ์และทำพร้อมๆกันโอกาสที่เกิดการแพร่ระบาดไปทั่วโลกแบบสายพันธุ์เดลต้าย่อมมีความเป็นไปได้น้อยมาก ผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลกและไทยย่อมอยู่ในวงจำกัด
มีความจำเป็นในการจัดสรรงบประมาณเพิ่มเติมเพื่อดูแลเศรษฐกิจด้วยมาตรทางการคลังเพิ่มขึ้น เพราะการฟื้นตัวของภาคการท่องเที่ยวอาจล่าช้าออกไป การเดินทางระหว่างประเทศและการเปิดประเทศอาจมีอุปสรรคจากการควบคุมการแพร่ระบาดไวรัสสายพันธุ์ใหม่ แต่ไม่เห็นด้วยกับการขยายเพดานหนี้จาก 30% เป็น 35% ในงบประมาณรายปีเพื่อนำไปจ่ายประกันรายได้ชาวนา เพราะจะทำให้เกิดความเสี่ยงต่อฐานะทางการคลังได้ในระยะต่อไป 
ขอให้ใช้วิธีตัดลดงบประมาณในส่วนที่ไม่จำเป็นออกโดยเฉพาะจากงบประจำ นำไปจ่ายโครงการประกันรายได้เกษตรกรแทน และ ขอให้ รัฐบาล ทบทวนนโยบายประกันรายได้ที่อาจสร้างภาระทางการคลังแบบไม่มีเพดานได้หากราคาข้าวในตลาดยังคงปรับตัวลดลงจนรัฐบาลต้องจ่ายส่วนต่างจำนวนมาก รัฐบาลอาจต้องกำหนดเพดานว่าจ่ายได้เต็มที่เท่าไหร่เมื่อเทียบกับสัดส่วนงบประมาณเนื่องจากประเทศก็จำเป็นต้องนำเงินงบประมาณไปใช้ในส่วนอื่นๆด้วย 
โดยเฉพาะงบประมาณทางด้านสาธารณสุขและสุขภาพของประชาชนที่อาจจะจำเป็นเฉพาะหน้าเวลานี้ การจัดเตรียมวัคซีนให้เพียงพอสำหรับการระบาดระลอกใหม่และการลงทุนวิจัยวัคซีนและยารักษาโรคอุบัติใหม่ต้องใช้งบประมาณเพิ่มเติม การลงทุนทางด้านสุขภาพถือว่าเป็นเงื่อนไขจำเป็น (Necessary Condition) ต่อการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจและในระยะยาวแล้วเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่สำคัญ 
การลงทุนทางด้านสุขภาพและและการลงทุนทางด้านการศึกษามีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด เพราะผู้ที่มีการศึกษาดีมักมีความโน้มเอียงในการดูแลสุขภาพตัวเองได้ดี เนื่องจากผู้มีความรู้มักจะรักษาสุขภาพและป้องกันการเจ็บป่วยได้ดีกว่า การลงทุนให้ประชาชนมีสุขภาพดีเป็นการลงทุนที่สำคัญเช่นเดียวกับการลงทุนทางการศึกษา
การมีสุขภาพที่ดีของประชาชนจะเกี่ยวข้องกับ 4 กิจกรรมที่ต้องใช้เงินงบประมาณสนับสนุน ได้แก่ งานบริการสุขภาพ งานป้องกันโรค งานบริการส่งเสริมสุขภาพ งานฟื้นฟูสุขภาพ ขณะนี้ประเทศไทยยังขาดงานวิจัยศึกษาเกี่ยวกับผลตอบแทนของการมีสุขภาพดีที่มีต่อระบบเศรษฐกิจโดยรวมที่สามารถวัดได้ในเชิงปริมาณ หากมีข้อมูลงานวิจัยยืนยันก็จะปัจจัยชี้ถึงความจำเป็นในการจัดสรรงบประมาณเพิ่มเติมทางด้านสุขภาพ