คดีตากใบ : ถอดรหัสจำเลย 2 ชุด กับ 20 ปี บนความเสี่ยงหมดอายุความ

"คดีตากใบ" คดีใหญ่ที่ต้องย้อนไปเมื่อ 20 ปีที่แล้ว 25 ตุลาคม 2547 หน้าสถานีตำรวจภูธรตากใบ จังหวัดนราธิวาส มีประชาชนผู้ประท้วงกว่า 2,000 คนรวมตัว เรียกร้องให้ปล่อยตัวชายมุสลิมเชื้อสายมลายู 6 คน ซึ่งพวกเขาเชื่อว่าถูกทางการไทยควบคุมตัวโดยพลการ

บรรยากาศตึงเครียดและยืดเยื้อ จนทำให้เจ้าหน้าที่ตัดสินใจสลายการชุมนุมด้วยแก๊สน้ำตา ปืนฉีดน้ำแรงดันสูง และกระสุนจริง ส่งผลให้ผู้ประท้วงเสียชีวิตทันที 7 คน โดย 5 คนถูกยิงเสียชีวิต 

หลังการสลายการชุมนุม เจ้าหน้าที่ได้ขนย้ายชายมุสลิมเชื้อสายมลายูประมาณ 1,370 คน จากหน้า สภ.นราธิวาส ไปยังค่ายอิงคยุทธบริหาร จังหวัดปัตตานี ซึ่งห่างออกไป 150 กิโลเมตร 
 

การขนย้ายผู้ชุมนุมเจ้าหน้าที่บังคับให้นอนทับซ้อนกันในรถบรรทุกทหารเป็นชั้น ทำให้มีผู้เสียชีวิตเพิ่มอีก 78 คน จากการถูกกดทับหรือขาดอากาศหายใจระหว่างการเดินทาง ขณะที่ผู้รอดชีวิตหลายคนได้รับบาดเจ็บสาหัสและบางคนกลายเป็นผู้พิการถาวร

“ทักษิณ ชินวัตร” นายกรัฐมนตรีขณะนั้น ได้ประณามการใช้กำลังเกินกว่าเหตุและความประมาทในการขนส่งผู้ถูกควบคุมตัว พร้อมกับออกคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีตั้ง “คณะกรรมการอิสระสอบข้อเท็จจริงกรณีมีผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์อำเภอตากใบ”กำหนด 11 ประเด็นเพื่อพิจารณา

แม้ว่าจะมีการจ่ายค่าชดเชยให้ผู้เสียหาย แต่เจ้าหน้าที่ที่ถูกระบุว่าต้องมีส่วนรับผิดชอบตามความเห็นของคณะกรรมการยังไม่ได้เข้าสู่กระบวนการไต่สวนแม้แต่รายเดียว

ความล่าช้าของคดี

ตั้งแต่ปี 2548 จนถึงปี 2567 เป็นเวลากว่า 20 ปี ที่สำนวนคดีถูกดองไว้ โดยไม่มีความคืบหน้าที่ชัดเจน การเคลื่อนไหวครั้งสำคัญเกิดขึ้นเมื่อญาติผู้เสียชีวิตพยายามฟ้องร้องต่อศาลจังหวัดนราธิวาสโดยตรง และส่งหนังสือร้องขอความเป็นธรรมถึงอัยการสูงสุดให้เร่งรัดคดีเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2567 จนทำให้ปัจจุบัน "คดีตากใบ" มีการฟ้องผู้ต้องหา 2 ชุด

ผู้ต้องหาชุดแรก

เกิดจากประชาชนและญาติผู้เสียชีวิตยื่นฟ้องเองต่อศาลนราธิวาส ซึ่งศาลรับฟ้องเมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2567 ในข้อหา “ฆ่าคนตายโดยเจตนา พยายามฆ่า และควบคุมตัวบุคคลโดยมิชอบ” โดยมีผู้ต้องหา 7 คน ประกอบด้วย

1. พล.อ.พิศาล วัฒนวงษ์คีรี อดีตแม่ทัพภาคที่ 4 (อดีต สส.บัญชีรายชื่อ พรรคเพื่อไทยที่เพิ่งลาออก)
2. พล.อ.เฉลิมชัย วิรุฬห์เพชร อดีตผบ.บัญชาการกองพลทหารราบที่ 5
3. พล.ต.ท.วงกต มณีรินทร์ อดีตผู้อำนวยการศูนย์ปฏิบัติการสำนักงานตำรวจแห่งชาติส่วนหน้า และเป็นอดีต สว. 
4. พล.ต.ท.มาโนช ไกรวงศ์ ยศขณะนั้น ในฐานะอดีตผู้บัญชาการตำรวจภูธรภาค 9 อดีต สว. 
5. พ.ต.อ.ศักดิ์สมหมาย พุทธกุล อดีต ผกก.สภ.ตากใบ ในขณะนั้น
6. นายศิวะ แสงมณี อดีตรองผู้อำนวยการกองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ และเป็นรองปลัดกระทรวงมหาดไทย และนายวิชม ทองสงค์ ในเวลานั้น เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดนราธิวาส

ผู้ต้องหาชุดที่สอง

เกิดจาก "อัยการสูงสุด (อสส.) มีความเห็นสั่งฟ้องเมื่อ 12 กันยายน 2567 ข้อหา "เคลื่อนย้ายผู้ถูกควบคุมตัวในข้อหาฆ่าคนตายโดยเจตนา" มีผู้ต้องหา 8 คน  

1. พล.อ.เฉลิมชัย วิรุฬห์เพชร อดีตผู้บัญชาการกองพลทหารราบที่ 5
2. ร.ต.ณัฐวุฒิ เลื่อมใส 
3. นายวิษณุ เลิศสงคราม 
4. ร.ท.วิสนุกรณ์ ชัยสาร
5. นายปิติ ญาณแก้ว 
6. พ.จ.ต.รัชเดช หรือพิทักษ์ ศรีสุวรรณ 
7. พ.ท.ประเสริฐ มัทมิฬ 
8. ร.ท.ฤทธิรงค์ พรหมฤทธิ์ 

ซึ่ง พล.อ.เฉลิมชัย เป็นคนเดียวที่มีรายชื่อถูกสั่งฟ้องทั้งสองชุด และนอกนั้นเป็นเจ้าหน้าที่ฝ่ายปฏิบัติระดับล่าง 

ความเสี่ยงต่อการหมดอายุความ

ผ่านไป 20 ปี "คดีตากใบ" กำลังจะหมดอายุความในวันที่ 25 ตุลาคม 2567 หากไม่มีจำเลยอย่างน้อยหนึ่งคนมาปรากฏตัวต่อศาลเพื่อรับทราบข้อกล่าวหา ซึ่งจะทำให้กระบวนการไต่สวนไม่สามารถเริ่มขึ้นได้ และคดีจะถูกยกฟ้องในที่สุด