จากนักท่องเที่ยวต่างชาติกว่า 40 ล้านคน ที่เดินทางมาเที่ยวไทยในปีที่ผ่านมา สูงสุดในประวัติกาล ซึ่งสูงกว่าครึ่งหนึ่งของจำนวนประชากรไทยทั้งประเทศ และมีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นอีก 2.5 % ภายในปีนี้ จนกระทั่งโควิด-19 ได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงการเติบโตของจำนวนนักท่องเที่ยวดังกล่าว
จำนวนนักท่องเที่ยวกว่า 40 ล้านคนในปีที่ผ่านมา บ่งบอกถึงจำนวนนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่เพิ่มขึ้นเกือบ 50,000 % เมื่อเทียบกับปี 2503 และเพิ่มขึ้นกว่า 2 เท่าของจำนวนนักท่องเที่ยวในปี2554
นี่อาจไม่ใช่การเติบโตแบบยั่งยืนซะทีเดียว ซึ่งหลายภาคส่วนในประเทศต่างได้รับผลกระทบจากการเติบโตที่ไม่ยั่งยืนนี้ มีประกาศปิดอ่าวมาหยาในปี2561-2564 เนื่องจากต้องรองรับนักท่องเที่ยวจำนวนกว่า 5,000 คนต่อวัน ซึ่งถือเป็นจำนวนที่มากเกินไปจนกระทบกับแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ นอกจากนี้เกาะตาชัยก็ได้ออกประกาศปิดรับนักท่องเที่ยวมาตั้งแต่ปี 2559 เพื่อฟื้นฟูระบบนิเวศน์ทางธรรมชาติ
การปิดประเทศ จากโควิด-19 ทำให้พฤติกรรมของผู้บริโภคในไทยเปลี่ยนไป และเมื่อวิกฤติเข้ามาก็เป็นโอกาสในการกำหนดอนาคตการท่องเที่ยวของไทย เพื่อคงคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยวที่สวยงามในไทย โดยไม่จำเป็นต้องรอให้เกิดวิกฤติอีกครั้ง
นายแบรด ไฮนส์ รองประธานกรรมการบริษัท SiteMinder ประจำภาคพื้นเอเชียแปซิฟิค (แพลตฟอร์มที่ช่วยโรงแรมและที่พัก บริหารจัดการระบบเพื่อให้เข้าถึงลูกค้าได้มากขึ้น ร่วมกับ OTA ต่างๆ) เปิดเผยกับ “ฐานเศรษฐกิจ”ว่า การปิดประเทศ เนื่องจากโควิด-19 ทำให้พฤติกรรมของผู้บริโภคในไทยเปลี่ยนไป จากการมองหาสถานที่ท่องเที่ยวในต่างประเทศ มาเป็นการเดินทางท่องเที่ยวในประเทศ และเป็นจังหวัดใกล้ๆ ที่ใช้เวลาเดินทางไม่กี่ชั่วโมง หรืออาจจะเป็นครั้งแรก สำหรับหลายๆคนที่เดินทางเที่ยวในประเทศ
ทั้งยังเป็นครั้งแรกในรอบหลายทศวรรษ ที่จำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติ ที่เข้ามามีปริมาณน้อยกว่าในปีที่ผ่านๆมา และถูกแทนที่ด้วยจำนวนที่เพิ่มขึ้นของนักท่องเที่ยวในประเทศ แม้จะเป็นในปริมาณไม่มากเมื่อเทียบกันก็ตาม
จากข้อมูลล่าสุดของ Airbnb พบว่า คนไทยเดินทางท่องเที่ยวในประเทศเพิ่มขึ้น 13 % จากปี 2562 โดยมีจุดหมายปลายทางยอดนิยม คือ หัวหิน พัทยา เชียงใหม่ และ เพชรบุรี
สอดคล้องกับแนวโน้มการท่องเที่ยวทั่วโลก ที่พบว่าสถานที่ท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมสูงสุดคือ เมืองที่มีประชากรหนาแน่นน้อย โดยสถานที่ท่องเที่ยวนอกเมืองมีปริมาณการจองถึง 45 % ของอัตราการจองทั้งหมด แม้จะได้รับผลกระทบจากการลดลงของจำนวนชาวต่างชาติที่เดินทางมาท่องเที่ยวและทำธุรกิจเหมือนกัน แต่สถานที่ท่องเที่ยวในต่างจังหวัดกลับสู่ภาวะปกติได้เร็วกว่าเมืองใหญ่ๆ
ข้อมูลของ World Hotel Index จัดทำโดย SiteMinder บ่งชี้ว่า เมืองใหญ่ๆอย่างเช่น กรุงเทพฯ มีอัตราการจองโรงแรมในปัจจุบันน้อยกว่าปี 2562 ถึง 30 % ในขณะที่เกาะสมุย มีปริมาณการจองโรงแรมมากกว่าปีที่แล้วถึง 37%
โรงแรมทั่วทั้งประเทศตั้งแต่ในเมืองไปจนถึงโรงแรมที่ตั้งอยู่จุดหมายปลายทางที่ไม่ค่อยได้รับความนิยมมากนัก เกิดการปรับตัวและเปลี่ยนแนวทางการทำธุรกิจ ถือเป็นโอกาสในการกลับมาเชื่อมต่อและรองรับวิถีการท่องเที่ยวของคนไทย โรงแรมต่างยกระดับมาตรการรักษาความสะอาดรูปแบบใหม่ซึ่งเป็นปัจจัยด้านความปลอดภัยทางสาธารณสุขที่ลูกค้าชาวไทยให้ความสำคัญ
รวมถึงการพยายามหาแนวทางใหม่ๆ เพื่อเข้าถึงลูกค้าชาวไทย ด้วยการอัพเดทข้อมูลและกระบวนการใหม่ สำหรับโลกที่ยังไม่ปลอดภัยจากโควิด เช่น โรงแรม White Ivory B&B ในกรุงเทพมหานครได้ปรับรูปแบบการบริการโดยเปลี่ยนจากธุรกิจโรงแรมสู่ผู้ให้บริการอาหาร
อีกทั้งข้อมูลจาก World Hotel Index ยังบ่งชี้ว่า จำนวนนักท่องเที่ยวคนไทยปัจจุบันคิดเป็น 94 % ของจำนวนนักท่องเที่ยวจากทั่วประเทศ โดยมีปริมาณการจองที่พัก ลดลงจากเดือนกันยายนปีที่แล้ว เพียง 31 %
นับเป็นสัญญาณที่ดีสำหรับรัฐบาล เนื่องจากคนไทยที่เข้าร่วมโครงการกระตุ้นการท่องเที่ยวด้วยงบประมาณกว่า 22,400 ล้านบาท ส่งผลดีต่อเศรษฐกิจของประเทศไทย และเราหวังว่าตัวเลขผู้เข้าร่วมโครงการนี้จะมีปริมาณสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง
อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวถือเป็นปัจจัยสำคัญต่อการฟื้นฟูประเทศ และผู้ให้บริการที่พักในประเทศ ซึ่งปัจจุบันเหลือจำนวนน้อยกว่าครึ่งที่ยังคงเปิดให้บริการอยู่ในขณะนี้ การท่องเที่ยวของชาวไทยในช่วงนี้จึงเป็นส่วนสำคัญในการผลักดันอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก
ดังนั้นก่อนที่นักท่องเที่ยวต่างชาติจะเริ่มทยอยเดินทางเข้ามาท่องเที่ยวในประเทศไทยในอีกไม่ช้า นี่อาจเป็นช่วงเวลาที่ดี ที่เราจะวิเคราะห์การท่องเที่ยวไทยอย่างทั่วถึงก่อนที่การท่องเที่ยวในหลายๆส่วนจะกลับมาเป็นปกติ
ผมเชื่อว่านี่เป็นโอกาสที่ดีที่ทำให้เราได้ไตร่ตรองถึงความสำคัญของการท่องเที่ยวในประเทศ ทั้งในอดีตและโอกาสที่จะเกิดในอนาคต รวมถึงบทบาทที่โรงแรมทั่วประเทศจะมีส่วนร่วมกำหนดอนาคตการท่องเที่ยวของประเทศ และผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเราไม่จำเป็นต้องรอให้เกิดวิกฤติอีกครั้ง เพื่อให้เรากลับมาเห็นความสวยงามภายในประเทศ
หน้า 21-22 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 40 ฉบับที่ 3,625 วันที่ 8 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2563