“…ที่ฉันทำฟาร์มตัวอย่างนี้ เพื่อสอนชาวบ้านให้สะสมอาหารเพิ่มขึ้น จะได้ไม่มีปัญหาเรื่อง อาหารการกิน และทำฟาร์มตัวอย่าง และอย่างที่ 2 คือ ต้องการให้ทุก ๆ คน ที่ข้าพเจ้าพบปะได้มีอาชีพ มีทางทำมาหากิน คือ รับเขาเข้ามาแล้วจ่ายเงินให้เขาเป็นลูกจ้างในฟาร์มฯ เวลาเดียวกันเขาก็เห็นวิธีเลี้ยงเป็ด เลี้ยงแกะ เลี้ยงอะไรทั้งหลายอย่าง ได้เงินและได้ค่าจ้างทุกวัน ข้าพเจ้าก็บอกว่าต้องการคนงานมาก ๆ เพื่อให้ชาวเขาเหล่านี้ได้มีงานทำ…” พระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ณ ศาลาดุสิตาลัย พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ 11 สิงหาคม 2546
นายระพีภัทร์ จันทรศรีวงศ์ อธิบดีกรมวิชาการเกษตร กล่าวว่า กรมได้ทำงานสนองพระราชดำริของพระองค์ท่านโดยเฉพาะในพื้นที่ภาคใต้ตอนล่างนั้นได้เข้าไปร่วมพัฒนาพื้นที่ฟาร์มตัวอย่างตั้งแต่ปี 2545 เป็นต้นมาจนถึงบัดนี้ร่วมระยะเวลา 20 ปี
ฟาร์มตัวอย่างฯในพื้นที่ภาคใต้ตอนล่างส่วนใหญ่กระจายอยู่ในเขตจังหวัดชายแดนภาคใต้ซึ่งเกษตรประสบปัญหาทั้งที่มาจากความยากจนและเป็นผลกระทบมาจากเหตุความไม่สงบในพื้นที่ โดยกรมวิชาการเกษตรได้นำนวัตกรรมและเทคโนโลยีจากผลงานวิจัยมาจัดทำแปลงตัวอย่างในฟาร์ม อบรมฝึกสอนให้เกษตรกรได้เรียนรู้จากการปฎิบัติจริง แล้วนำไปประกอบอาชีพต่อที่บ้าน ดังตัวอย่างการดำเนินงานในบางฟาร์ม ดังนี้
จังหวัดนราธิวาส
1.โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ บ้านโคกโก ที่ตั้ง ม.2 ต.โต๊ะเด็ง อ.สุไหงปาดี จ.นราธิวาส พื้นที่ 314 ไร่ 2 งาน 8 ตารางวา ตั้งขึ้นเนื่องจากสำนักราชเลขาธิการ ได้มีหนังสือที่ รล 0010.1/315 ลงวันที่ 13 มกราคม 2548 ความว่า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่างในสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ที่บ้านโคกโก หมู่ที่ 2 ตำบลโต๊ะเด็ง อำเภอสุไหงปาดี เพื่อช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่ใกล้เคียงให้มีแหล่งจ้างแรงงาน แหล่งผลิตอาหารและให้ความรู้ด้านการเกษตรที่ถูกต้อง กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการ ได้แก่ งานพืชผักและผลไม้ การเพาะเห็ด จำนวน 10 โรงเรือน แปลงพืชผักไม้ผล โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร เข้าไปช่วยในการดำเนินกิจกรรม
2.โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ บ้านโคกไร่ใหญ่ หมู่ที่ 3 ตำบลสุไหงปาดี อำเภอสุไหงปาดี จังหวัดนราธิวาส พื้นที่ 325 ไร่ 1 งาน 32 ตารางวา ตั้งขึ้นเนื่องจากสำนักราชเลขาธิการมีหนังสือที่ รล ออ1อ.1/2358 ลงวันที่ 28 มีนาคม พ.ศ.2549 ความว่า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พระราชทานพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่าง พื้นที่บ้านโคกไร่ใหญ่ หมู่ที่ 3 ตำบลสุไหงปาดี อำเภอสุไหงปาดี จังหวัดนราธิวาส และให้พิจารณาหาแหล่งน้ำช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่ได้มีแหล่งจ้างแรงงาน แหล่งผลิตอาหารและให้ความรู้ด้านการเกษตรที่ถูกต้อง
กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการได้แก่ งานพืชผักและพืชไร่ การเพาะเห็ดจำนวน 12 โรง กิจกรรมส่งเสริมการผลิตพืชอินทรีย์ โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร สนับสนุนข้อมูลทางด้านวิชาการเกษตร สนับสนุนเมล็ดพันธุ์พืช ชีวภัณฑ์ควบคุมกำจัดศัตรูพืช สนับสนุนความรู้ทางด้านวิชาการเกษตรการผลิตพืชผักปลอดสารพิษ
3. โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ บ้านโคกปาฆาบือซา หมู่ที่ 5 บ้านจาเราะสโตร์ ตำบลกะลุวอ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส พื้นที่ 305 ไร่ พื้นที่ราชพัสดุ 14 ไร่ 2 งาน สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงมีความเป็นห่วงเป็นใยในชีวิต และความเป็นอยู่ของราษฎรในจังหวัดนราธิวาส โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อเกษตรกรผู้ยากไร้ ซึ่งขาดความเข้าใจเกี่ยวกับการทำการเกษตร ขาดที่ดินทำกิน จึงมีพระราชดำริกับผู้ช่วยเลขาธิการพระราชวัง (นายสหัส บุญญาวิวัฒน์) ประสานกับทางจังหวัดนราธิวาส จัดหาพื้นที่ประมาณ 200 ไร่ เพื่อจัดทำฟาร์มตัวอย่างในลักษณะเดียวกับฟาร์มตัวอย่างอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่มีพระราชดำริให้จัดทำขึ้นที่บ้านตุงติง อำเภอสะเมิง และบ้านขุนแตะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งจัดทำขึ้นเพื่อฝึกวิชาชีพด้านการเกษตรแก่ชาวเขาเผ่ากระเหรี่ยง โดยประสบผลสำเร็จในการดำเนินงานอย่างดียิ่ง
ดังนั้น จังหวัดนราธิวาสและโครงการศูนย์ศึกษาพัฒนาพิกุลทองฯ จึงได้ประสานงานกับหน่วยราชการต่าง ๆ ขอพื้นที่บริเวณพื้นที่สาธารณะประโยชน์โคกบาฆาบือซา ตำบลกะลุวอ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส เพื่อจัดทำเป็นสถานที่ฝึกและสาธิตการพัฒนาการเกษตรต่อไป กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการได้แก่ งานพืชผักและพืชไร่ โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตรสนับสนุนข้อมูลทางด้านวิชาการเกษตร สนับสนุนเมล็ดพันธุ์พืช ชีวภัณฑ์ควบคุมกำจัดศัตรูพืช สนับสนุนความรู้ทางด้านวิชาการเกษตรการผลิตพืชผักปลอดสารพิษ เพื่อเข้าไปช่วยงานการดำเนินกิจกรรม
4. โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ บ้านเจาะเกาะ หมู่ที่ 1 ตำบลบูกิต อำเภอเจาะไอร้อง จังหวัดนราธิวาส พื้นที่ 157 ไร่ 2 งาน 57.5 ตารางวา สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้พระราชทานพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่างในพื้นที่เพื่อช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่ได้มีแหล่งจ้างงาน แหล่งผลิตอาหารและให้ความรู้ด้านการเกษตรที่ถูกต้อง (หนังสือสำนักราชเลขาธิการ ที่ รล 0010.1/1152 ลงวันที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2550)
กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการได้แก่ งานพืชผักและพืชไร่ โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตรสนับสนุนข้อมูลทางด้านวิชาการเกษตร สนับสนุนเมล็ดพันธุ์พืช ชีวภัณฑ์ควบคุมกำจัดศัตรูพืช สนับสนุนความรู้ทางด้านวิชาการเกษตรการผลิตพืชผักปลอดสารพิษ เพื่อเข้าไปช่วยงานการดำเนินกิจกรรม
5. โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ บ้านบาลูกากาบัส ตำบล เอราวัณ อำเภอ แว้ง จังหวัด นราธิวาส พื้นที่ 603 ไร่ ตั้งขึ้นเนื่องจากเมื่อวันที่ 10 กันยายน 2547 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนิน พร้อมด้วย สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ไปทรงเยี่ยมราษฎรที่ประสบ ความเดือดร้อนจากการก่อการร้าย ณ วัดตันติการาม บ้านตอหลัง ตำบลตันหยงลิมอ อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส
ในการนี้ได้พระราชทานพระราชดำริกับผู้ช่วยเลขาธิการพระราชวัง ฝ่ายกิจกรรมพิเศษ ผู้อำนวยการกองประสานงานฯ 4 สำนักงาน กปร. และวิศวกรใหญ่ฯ กรมชลประทาน ให้กรมชลประทานพิจารณาจัดหาน้ำเพื่อช่วยเหลือราษฎรที่ขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรและสนับสนุนการเลี้ยงปลาในกระชังของราษฎร บ้านตอหลัง บ้านโคกเนียง และบ้านโคกตราด หมู่ที่ 3 ตามที่ นายชัยยุทธ ไชยยาว ผู้ใหญ่บ้านตอหลัง หมู่ที่ 3 ตำบลตันหยงลิมอ และ นายไสว ศรีชัย กำนันตำบลตันหยงลิมอ อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส กราบบังคมทูลขอพระราชทานความช่วยเหลือ ตลอดจนได้พระราชทานพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่าง ในพื้นที่สาธารณะประโยชน์ที่บ้านตอหลัง ตำบลตันหยงลิมอ อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส เพื่อช่วยเหลือราษฎรที่ประสบความเดือดร้อนจากการก่อการร้ายดังกล่าว
กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการได้แก่ งานพืชผักและพืชไร่ กิจกรรมการผลิตเห็ดจำนวน 6 โรง กิจกรรมส่งเสริมการผลิตพืชอินทรีย์ โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตรสนับสนุนข้อมูลทางด้านวิชาการเกษตร สนับสนุนเมล็ดพันธุ์พืช ชีวภัณฑ์ควบคุมกำจัดศัตรูพืช สนับสนุนความรู้ทางด้านวิชาการเกษตรการผลิตพืชผักปลอดสารพิษ เพื่อเข้าไปช่วยงานการดำเนินกิจกรรม
6. โครงการฟาร์มตัวอย่าง ฯ รอตันบาตู หมู่ที่ 7 ตำบลกะลุวอ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาสพื้นที่ 678 ไร่ เมื่อวันที่ 6 กันยายน 2547 ณ พระตำหนัก ทักษิณราชนิเวศน์ จังหวัดนราธิวาส สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้มีพระราชดำริกับนายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี พล.อ. ณพล บุญทับ รองสมุหราชองครักษ์ สรุปความได้ว่า ให้ดำเนินการช่วยเหลือครอบครัวเจ้าหน้าที่และประชาชนที่ประสบเคราะห์กรรมจากการกระทำของผู้ก่อความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยการจัดตั้งโครงการหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงและฟาร์มตัวอย่างที่บ้านรอตันบาตู หมู่ที่ 7 ตำบลกะลุวอ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส เพื่อช่วยเหลือครอบครัวที่ประสบเคราะห์กรรมดังกล่าว
กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตร ที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรนราธิวาส ดำเนินการได้แก่ งานพืชผักและพืชไร่ โดยได้ใช้เทคโนโลยีด้านการจัดการแปลงตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตรสนับสนุนข้อมูลทางด้านวิชาการเกษตร สนับสนุนเมล็ดพันธุ์พืช ชีวภัณฑ์ควบคุมกำจัดศัตรูพืช สนับสนุนความรู้ทางด้านวิชาการเกษตรการผลิตพืชผักปลอดสารพิษ เพื่อเข้าไปช่วยงานการดำเนินกิจกรรม
ผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินโครงการในจังหวัดนราธิวาส ส่งผลให้สามารถสร้างอาชีพให้แก่ราษฎรในพื้นที่ได้ เป็นแหล่งผลิตอาหารและเป็นแหล่งความรู้แก่ผู้เข้ามาทำงานในฟาร์มตัวอย่างในการเรียนรู้ด้วยตนเอง รวมทั้งเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับราษฎรที่สนใจเข้ามาเยี่ยมชมการดำเนินงานโครงการสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้
จังหวัดสงขลา
โครงการฟาร์มตัวอย่างคลองหอยโข่ง อำเภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา เนื้อที่ประมาณ 798 ไร่ กิจกรรมที่กรมวิชาการเกษตร ที่กลุ่มวิชาการ สวพ.8 ดำเนินการ คือ กิจกรรมการผลิตเห็ด และข้าวโพดหวานพันธุ์สงขลา 84-1 มีแปลงต้นแบบเพื่อแหล่งผลิตอาหาร และแหล่งเรียนรู้ในฟาร์ม ผลผลิต ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น คือเป็นแหล่งอาหาร และจ้างแรงงานให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ เป็นแหล่งเรียนรู้งานด้านการเกษตร และ เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร
จังหวัดยะลา
โครงการฟาร์มตัวอย่างวังพญา-ท่าธง อำเภอรามัน จังหวัดยะลา ตำบลวังพญา และตำบลท่าธง อำเภอรามัน จังหวัดยะลา กิจกรรมของกรมวิชาการเกษตรที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรยะลาดำเนินการคือ ถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิต ตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร จัดทำแปลงเรียนรู้การถ่ายทอดเทคโนโลยีทางการเกษตรด้านพืช ในพื้นที่โครงการฟาร์มตัวอย่างฯ จัดทำแปลงต้นแบบในพื้นที่เกษตรกร (เกษตรกรขยายผล) ผลผลิต
ผลลัพธ์ ที่เกิดขึ้น : ถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิต ตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร ปี 2562 หลักสูตร เทคโนโลยีการผลิตข้าวโพดหวาน จำนวน 20 ราย ปี 2563 หลักสูตร เทคโนโลยีการผลิตพืชผัก จำนวน 20 ราย ปี 2564 หลักสูตร เทคโนโลยีการผลิตพืชเครื่องแกง และเครื่องเทศ จำนวน 20 ราย จัดทำแปลงเรียนรู้การถ่ายทอดเทคโนโลยีทางการเกษตรด้านพืช ในพื้นที่โครงการฟาร์มตัวอย่างฯ แปลงพืชเครื่องแกงและเครื่องเทศ พื้นที่ 3 ไร่ แปลงพืชสมุนไพร พื้นที่ 1 ไร่ จัดทำแปลงต้นแบบในพื้นที่เกษตรกร (เกษตรกรขยายผล)เกษตรกรขยายผล จำนวน 4 ราย พื้นที่ 2 ไร่
อธิบดีกรมวิชาการเกษตร กล่าวอีกว่า กรมให้ความสำคัญกับโครงการตามพระราชดำริ ยังคงมุ่งมั่นในการนำผลงานวิจัยมาพัฒนาฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ อย่างต่อเนื่องเพื่อให้เกิดประโยชน์สุขแก่ราษฎรดังพระราชดำริที่ให้ไว้