รู้จักก่อนสาย “ASF” ไวรัสร้ายพิฆาตสุกร
ASF หรือ โรคอหิวาต์แอฟริกาในสุกร เกิดจากเชื้อไวรัสที่ติดต่อได้ไวและส่งผลร้ายแรงในสุกร นอกจากแพร่กระจายได้ในภูมิภาคต่างๆทั่วโลกแล้ว หากพบการระบาดในประเทศใด ความน่ากลัวก็คือการกำจัดโรคทำได้ยาก เพราะยังไม่มีวัคซีนป้องกัน และไม่มียารักษา มักต้องทำลายสุกรยกฟาร์ม
ขณะที่ประชากรโลกกำลังเผชิญกับการแพร่ระบาดของ เชื้อไวรัส โควิดสายพันธุ์ต่าง ๆ ที่น่ากังวลไม่ว่าจะเป็นเดลต้า หรือ โอมิครอน แต่ในประชากรหมู หรือ “สุกร” โรคร้ายจากไวรัสที่น่ากลัวสำหรับพวกเขาคือ ASF (African Swine Fever) หรือ โรคอหิวาต์แอฟริกาในสุกร ซึ่งกำลังสร้างความหวาดหวั่นในประเทศไทยเช่นกัน เพราะถึงแม้โรคนี้จะไม่ระบาดจากสุกรสู่คน แต่มันทำให้ปริมาณสุกรวูบหายจากตลาดได้อย่างรวดเร็ว เพราะนอกจากเชื้อไวรัสนี้จะทำให้สุกรตายลงเกือบ 100% หากติดเชื้อ การป้องกันความเสี่ยงของการระบาดยังบีบให้เกษตรกรจำเป็นต้องกำจัดสุกรทั้งเล้าหรือทั้งฟาร์มเพื่อตีกรอบการระบาดให้แคบที่สุด หากเกิดขึ้นแล้ว นั่นย่อมทำให้ปริมาณสุกรลดวูบ และราคาเนื้อสุกรก็จะพุ่งทะยานตามทันที เช่นที่เคยเกิดขึ้นในประเทศจีน
รู้จักโรค ASF คืออะไร เกิดขึ้นได้อย่างไร
ASF ย่อมาจาก African Swine Fever หรือ โรคอหิวาต์แอฟริกาในสุกร เป็นโรคติดเชื้อรุนแรงในสุกรที่เกิดจากเชื้อไวรัส กลุ่ม Asfivirus เป็น DNA virus ที่มีความคงทนสูงในสภาพแวดล้อม โดยอยู่ในสภาพแวดล้อมได้นาน และอยู่ในเนื้อสุกรแช่แข็งได้หลายปี ทั้งนี้ โรค ASF หรืออหิวาต์แอฟริกาในสุกร ไม่ใช่โรคเดียวกับโรคอหิวาต์สุกร หรือ Classical Swine Fever (CSF) ซึ่งเป็นโรค RNA virus ในสุกร และมีวัคซีนป้องกันได้ แต่ ASF ยังไม่มีวัคซีนป้องกัน
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับโรค ASF
โรค ASF สามารถติดคนหรือสัตว์อื่นได้หรือไม่
โรค ASF ติดในสัตว์ประเภทสุกร เท่านั้น ทั้งสุกรเลี้ยง และสุกรป่า ไม่ติดคน และคนที่กินเนื้อสุกรที่เป็นโรคดังกล่าวนี้ ก็ไม่มีอันตรายจากโรคนี้ด้วย
สุกรติดเชื้อ ASF ได้อย่างไร
สุกรมักติดเชื้อ ASF จากการกินเศษอาหารที่มีเชื้อโรคเข้าไป และการสัมผัสเชื้อที่ปนเปื้อนมากับคน สิ่งของ รถขนส่ง และสัตว์พาหะ ซึ่งสัตว์พาหะที่สามารถนำโรคได้โดยตรง ได้แก่ เห็บอ่อน ที่พบในทวีปแอฟริกาและยุโรปเท่านั้น ไม่พบในประเทศไทย
ทั้งนี้ ยังไม่มีรายงานว่าเชื้อโรค ASF สามารถติดต่อกันได้โดยผ่านทางอากาศ
เชื้อ ASF อยู่ในสภาพแวดล้อมได้นานแค่ไหน
เชื้อโรค ASF มีความคงทนต่อสภาพแวดล้อม ซึ่งสามารถแบ่งออกได้ดังนี้
- อยู่ในมูลสุกร และสิ่งแวดล้อม ได้ประมาณ 1 เดือน
- อยู่ในซากสัตว์ และในดินได้ถึง 3 เดือน
- อยู่ในเนื้อแปรรูป เนื้อแห้ง ได้ถึง 1 ปี
- อยู่ในเนื้อแช่แข็งได้ถึง 3 ปี
เชื้อนี้ไม่ตายในกระบวนการผลิตอาหารแบบไม่สุก และอยู่รอดในกระบวนการผลิตอาหารสัตว์
จะฆ่าเชื้อโรค ASF ได้อย่างไร
เชื้อโรค ASF สามารถตายด้วยความร้อน 60°C ใช้เวลาประมาณ 30 นาที และมีรายงานการทดสอบยาฆ่าเชื้อส่วนใหญ่สามารถฆ่าเชื้อ ASF ได้ ตามอัตราส่วนที่บริษัทผู้ผลิตแนะนำ หรือโดยทั่วไปจะใช้ 1:200 เช่น Glutaraldehyde, Phenol, Iodine, Chlorine เป็นต้น โดยมีระยะเวลาหลังฆ่าเชื้อประมาณ 5-30 นาที
อาการและรอยโรค ASF เป็นอย่างไร
สุกรที่ติดเชื้อจะมีอาการไข้สูง จุดเลือดออก อาเจียน ถ่ายเป็นเลือด และตายเกือบ 100% โดยสุกรจะแสดงอาการหลังติดเชื้อประมาณ 3-4 วัน
โรค ASF มีการระบาดที่ไหนบ้าง ส่วนประเทศไทยมีโรคนี้ระบาดหรือไม่
พบการระบาดครั้งแรกที่ประเทศเคนย่า ทวีปแอฟริกาเมื่อปี พ.ศ. 2464 (จึงเป็นที่มาของชื่อ ASF) ปัจจุปัน มีการระบาดแพร่ไปยังทวีปยุโรปและทวีปเอเชีย สำหรับทวีปเอเชีย พบการระบาดครั้งแรกที่จีนเมื่อเดือนสิงหาคม 2561 จากนั้นก็ได้แพร่ออกไปสู่มองโกเลีย เวียดนาม กัมพูชา และล่าสุดที่ประเทศเกาหลีเหนือ รวม 5 ประเทศ
ประเทศไทย ยังไม่มีรายงานการระบาดของโรค ASF กรมปศุสัตว์ระบุว่า จากสถานการณ์การระบาดอย่างต่อเนื่องของโรค ASF ในประเทศเพื่อนบ้านและทั่วโลก กรมปศุสัตว์จึงได้มีการกำหนดมาตรการการเฝ้าระวัง ควบคุม และป้องกันโรค ASF อย่างเข้มงวด หากพบฟาร์มสุกรมีความเสี่ยงในระดับสูงถึงสูงมากที่มีความเสี่ยงต่อโรค ASF กรมปศุสัตว์จะดำเนินการลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคในทันที โดยการทำลายสุกรซึ่งอาศัยอำนาจตามพ.ร.บ.โรคระบาดสัตว์ พ.ศ. 2558
จะรู้ได้อย่างไรว่าสุกรที่ป่วยเป็นโรค ASF
สามารถวินิจฉัยเบื้องต้นจากอาการและรอยโรค และทดสอบด้วยวิธี ASF Rapid test โดยหยดเลือดสดลงบน Testkit แล้วอ่านผล ส่วนการยืนยันผลควรใช้วิธี ASF-ELISA สำหรับตรวจภูมิคุมกัน ซึ่งจะให้ผลบวกเมื่อสุกรติดเชื้อไปแล้วมากกว่า 7-14วัน และวิธีตรวจ ASF-PCR สำหรับตรวจเชื้อไวรัสในกระเเสเลือดและเนื้อเยื่อในร่างกายสุกร ซึ่งจะให้ผลบวกเมื่อสุกรติดเชื้อไปแล้วมากกว่า 3 วัน
โรค ASF มียารักษาและวัคซีนป้องกันหรือไม่
ปัจจุบันยังไม่มียารักษาและวัคซีนป้องกัน ขณะนี้มีนักวิทยาศาสตร์กำลังทดลองเกี่ยวกับยาต้านไวรัส และวัคซีนป้องกันโรค ASF ในหลายๆ ประเทศ เช่น สเปน จีน สหรัฐอเมริกา อังกฤษ และเกาหลีใต้ ซึ่งอาจต้องใช้ระยะเวลากว่าจะประสบความสำเร็จ
เราจะมีวิธีการป้องกันและควบคุมโรค ASF ได้อย่างไร
การป้องกันโรค ASF สามารถทำได้ 3 ระดับดังนี้
- การป้องกันโรคระหว่างประเทศ (International biosecurity) การห้ามนำเข้าเนื้อและวัตถุดิบจากประเทศที่เกิดโรค การตรวจโรคจากผลิตภัณฑ์ที่สนามบิน ทางเรือโดยสาร ตามด่านทางการเข้า-ออกระหว่างชายแดน ไม่ให้นำเนื้อและผลิตภัณฑ์สุกรจากประเทศที่มีการระบาดเข้าประเทศไทย เป็นต้น
- การป้องกันโรคภายในประเทศหรือระหว่างฟาร์ม หรือจากหน่วยงานภายนอกฟาร์ม (External biosecurity) เช่น โรงงานอาหารสัตว์ โรงฆ่าสัตว์ บริษัทยาสัตว์ บริษัทอุปกรณ์เลี้ยงสัตว์ เป็นต้น
- การป้องกันโรคระดับฟาร์ม (Farm biosecurity) ฟาร์มหมูที่มีระบบป้องกันโรคที่ดีต้องปฏิบัติตาม 10 ข้อห้าม และ 10 ข้อปฏิบัติ ในการป้องกันโรค ASF เช่น การไม่นำเศษอาหารเลี้ยงสุกร การอาบน้ำเปลี่ยนชุดเข้าฟาร์มของพนักงาน การพ่นยาฆ่าเชื้อรถขนส่ง การล้างพ่นยาฆ่าเชื้อโรงเรือน การป้องกันและกำจัดสัตว์พาหะ เป็นต้น
นายสัตวแพทย์สรวิศ ธานีโต อธิบดีกรมปศุสัตว์ กล่าวว่า มีความห่วงใยเกษตรกรผู้เลี้ยงสุกร การลดความสูญเสียจากการระบาดของโรคในระยะยาว มีความจำเป็นต้องดำเนินมาตรการควบคุมโรคอย่างเข้มข้น โดยได้สั่งการให้หน่วยเฉพาะกิจ ดำเนินการค้นหาและสอบสวนโรคเพื่อหาสาเหตุการระบาดของโรคสุกร และขอความร่วมมือเกษตรกรให้ความสำคัญในการดูแลสุกรของตนอย่างใกล้ชิดให้มีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง และให้ความสำคัญในเรื่องระบบการป้องกันโรคภายในฟาร์ม มีคอกคัดสัตว์เพื่อขายแยกจากฟาร์มเพื่อป้องกันพ่อค้าที่รับซื้อสุกรอาจนำเชื้อมาสู่ฟาร์ม ขอให้หมั่นสังเกตอาการสัตว์เลี้ยงของตน หรือฟาร์มใกล้เคียง
“หากมีข้อสงสัยสามารถติดต่อหน่วยงานดังกล่าว หรือสอบถามข้อมูลได้ที่สำนักควบคุม ป้องกันและบำบัดโรคสัตว์ (สคบ.) กรมปศุสัตว์ หรือ call center 063-225-6888 หรือแจ้งผ่านแอปพลิเคชัน DLD 4.0 ได้ตลอด 24 ชั่วโมง” อธิบดีกรมปศุสัตว์ กล่าวฝากทิ้งท้าย
ขอบคุณข้อมูลจาก สำนักงานปศุสัตว์เขต 7 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์