เรื่องราวของ “เสื้อลายดอก” ยูนิฟอร์มสงกรานต์ ที่ไม่ได้โรยด้วยดอกไม้

เมื่อเทศกาลสงกรานต์เวียนมาบรรจบ แน่นอนว่าทุกคนจะนำเสื้อลายดอกออกมาใส่ กันละลานตา แม้แต่บางออฟฟิศก็นิยมนำมาใส่กัน ยิ่งเป็นช่วงเลือกตั้ง 2566 แล้วเราคงได้เห็นบรรดาผู้สมัคร ส.ส.พรรคการเมืองต่างๆ ลุยไม่หยุดช่วงสงกรานต์ เดินหน้าใส่เสื้อลายดอกขอคะแนน พร้อมอวยพรคนไทยให้เดินทางปลอดภัยทั้งไปและกลับ ซึ่งเราเชื่อกันมาตลอดว่า การใส่เสื้อลายดอก บ่งบอกถึงความเป็นไทย

สงกรานต์ 2566 น่าจะเป็นช่วงเวลาที่กลับมาคึกคักอีกครั้งหลังจากเมื่อ 2-3 ปีที่ผ่านมา ที่ไม่มีใครได้รับอนุญาตให้สาดน้ำ เพราะสถานการณ์โควิด และแน่นอนไอเท็มสำคัญประจำหน้าร้อนนี้ก็คงยังหนีไม่พ้น เสื้อลายดอก หรือที่บางคนเรียก เสื้อฮาวาย เสื้ออโลฮ่า

และถ้าหากค้นหาใน เสิร์ชเอนจิน (Search Engines) ก็จะพบเสื้อลายดอกขึ้นมาตามแอปฯ ขายสินค้าออนไลน์ หรือแม้แต่แบรนด์ดังๆ ก็มีคอลเล็คชั่นเสื้อลายดอกออกมาจำหน่าย รวมทั้งแต่ตามร้านค้าเสื้อผ้าต่างๆ ก็มีการนำมาวางจำหน่าน สำหรับราคานั้นก็ตามแต่มาตรฐานการทั้งเนื้อผ้า คัตติ้ง ต่างๆ แตกต่างกันออกไป สนนราคาเริ่มต้นที่ 189 ไปจนถึง 1,000 บาท

หากถามถึงเส้นทางของเสื้อลายดอกนั้น เว็บไซต์ atlasobscura ได้หยิบบนหน้าปกอัลบั้ม Blue Hawaii ในปี 1961 เเละบอกว่า เอลวิส เพรสลีย์ ดูเท่อย่างช่วยไม่ได้ ไม่ใช่แค่ความร่าเริงหรือรอยยิ้มครึ่งๆ กลางๆ หรือพวงมาลัยลีลาวดีที่ห้อยอยู่รอบคอของเขา หรืออูคูเลเล่แคระในมืออันใหญ่โต แต่มันคือเสื้อสีแดง เสื้อฮาวายหรือที่เรียกว่าเสื้ออะโลฮ่า เสื้อลายดอก ที่มีดอกสีขาวกระจายอยู่บนลายพิมพ์แกะไม้

สไตล์เสื้อเชิ้ตที่เท่ที่สุดในโลกนั้นมีที่มาที่มืดมนและขัดแย้งกันอย่างสิ้นเชิง ไม่มีใครยอมรับได้ว่าใครเป็นคนคิดค้นเสื้อลายดอก เสื้ออโลฮ่า ตามคำบอกเล่าของ Dale Hope เจ้าของบริษัทเสื้อ Kahala (เสื้อ Aloha ดั้งเดิมตั้งแต่ปี 1936) และผู้เขียนเสื้อ Aloha : Spirit of the Islands แต่หลายคนพยายามที่จะเป็นเจ้าของเสื้อเพื่อเรียกร้องชื่อเสียง

เรื่องราวของเสื้อลายดอก เสื้ออโลฮ่าตัวแรก ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ ตำนานท้องถิ่นมีตั้งแต่เรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ของกลุ่มนักเรียนชายในโรงเรียนเอกชนที่มีเสื้อผ้าที่น่าตื่นตาตื่นใจที่ตัดเย็บโดยช่างตัดเสื้อในใจกลางเมืองโฮโนลูลู ไปจนถึงเรื่องราวเกี่ยวกับนักแสดงฮอลลีวูด จอห์น แบร์รีมอร์ ที่ขอให้ช่างตัดเสื้อ โดโลเรส มิยาโมโตะ ทำเสื้อตามสั่ง ไปจนถึงเรื่องราวเกี่ยวกับคนในท้องถิ่นที่ชื่อ รูบ เฮาส์แมน ซึ่งเป็นผู้แจกกระดุมสีสันสดใสให้กับหนุ่มๆ ชายหาด Waikiki ซึ่งพวกเขาจะสวมใส่ไปที่ Rathskeller Bar เเต่ก็มีนัยว่าเสื้อตัวนี้ถูกเรียกว่า "Rathskeller" ในช่วงเวลาหนึ่ง

คนแรกและอาจโดดเด่นที่สุดคือ Ellery J. Chun นายชุน เป็นลูกชายของผู้อพยพชาวจีนกลับมาที่ฮาวายหลังจากจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยเยลในปี 2474 เพื่อจัดการร้านขายของแห้งของครอบครัวในโฮโนลูลู ตามข่าวการเสียชีวิตของเขาในปี 2543 ในหนังสือพิมพ์เดอะนิวยอร์กไทมส์ ระบุว่า เขาเห็นวัยรุ่นญี่ปุ่นในท้องถิ่นสวมเสื้อที่ทำจากเรยอน และเด็กชายชาวฟิลิปปินส์ในท้องถิ่นสวมเสื้อบารองสีสันสดใส เมื่อเกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำครั้งใหญ่  ชุนได้เปลี่ยนชื่อร้านเป็น King-Smith Clothiers เพื่อดึงดูดลูกค้าที่ไม่ใช่คนจีน และเริ่มขายเสื้อเชิ้ตที่ตัดจากวัสดุกิโมโนญี่ปุ่นสีฉูดฉาด

นายชุนบอกว่าสมัยนั้นไม่มีวัสดุแบบฮาวายแท้ๆ จึงซื้อวัสดุกิโมโนญี่ปุ่นที่สวยงามและฉูดฉาดที่สุด ออกแบบเสื้อและให้ช่างตัดเสื้อสั้นหลากสีสัน ตั้งโชว์ที่หน้าร้านพร้อมป้ายว่าเสื้อฮาวาย เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นช่วงประมาณปี 2475 หรือ 2476 ก่อนที่เขาจะจดสิทธิบัตรคำว่า เสื้ออโลฮา ในปี 2480 เเละแน่นอนว่ามีเรื่องราวต้นกำเนิดอื่น ๆ อีกมากมาย

เสื้ออโลฮายังคงได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในหมู่นักท่องเที่ยว หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ทหารสหรัฐเดินทางกลับแผ่นดินใหญ่โดยสวมเสื้ออโลฮ่า

ในปี 1950 นายอัลเฟรด ชาฮีน (Alfred Shaheen) จ้างศิลปินมาออกแบบเสื้อของเขา เเละส่งนักออกแบบไปเที่ยวทั่วเอเชียและแปซิฟิก ผลลัพธ์ที่ได้คือเสื้อเชิ้ตที่หรูหราและกระฉับกระเฉงที่รวมเอาลวดลายจากทั่วมหาสมุทรแปซิฟิก มีการออกแบบรูปแบบเสื้อเชิ้ต “Tiare Tapa” เอกลักษณ์ที่ เอลวิส สวมในหน้าปกอัลบั้ม Blue Hawaii โดย ศิลปินชื่อ Elsie Das

ในปี 1962 สมาคมผู้ผลิตมืออาชีพที่ชื่อว่า Hawaiian Fashion Guild เปิดตัวชื่อ "Operation Liberation"  ซึ่งได้ส่งเสื้ออโลฮาสองตัวให้กับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภาฮาวายทุกคน ต่อมาวุฒิสภาได้ลงมติให้สวมชุดอโลฮ่าตลอดฤดูร้อน ต่อมาสมาคมได้ชักชวนให้ "Aloha Friday" เป็นข้อเสนอที่ขอให้นายจ้างอนุญาตให้คนงานชายสวมเสื้ออโลฮ่า ในวันศุกร์ของช่วงฤดูร้อน 

ประเพณีนี้เริ่มขึ้นในปี 1966 และเปลี่ยนเป็นสิ่งที่ปัจจุบันรู้จักกันแพร่หลายทั่วโลกในชื่อ “Casual Friday” ก็คงคล้ายๆ กับบ้านเราที่ให้อิสระกับการแต่งกายชุดลำลองในวันศุกร์นั่นเอง