"โดนัลด์ ทรัมป์" กับเกมทวงคืน "คลองปานามา"

คลองปานามา เป็นสิ่งประดิษฐ์ทางวิศวกรรมและเป็นเส้นเลือดใหญ่สำคัญของ "การค้าโลก" ได้กลายเป็นศูนย์กลางของความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์อีกครั้ง ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ขู่ว่าจะเรียกร้องให้สหรัฐฯ กลับมาควบคุมคลองนี้อีกครั้ง โดยอ้างถึงความกังวลเกี่ยวกับการบริหารจัดการและความสำคัญเชิงยุทธศาสตร์ของคลองนี้ต่อสหรัฐฯ

ความคิดเห็นของทรัมป์บนแพลตฟอร์ม Truth Social เน้นย้ำถึงความไม่สบายใจที่เพิ่มมากขึ้นเกี่ยวกับการดำเนินงานของคลองปานามาและความสำคัญของคลองนี้ต่อความมั่นคงแห่งชาติของสหรัฐฯ

คลองปานามาถือเป็นทรัพย์สินแห่งชาติที่มีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับสหรัฐฯ เนื่องจากมีบทบาทสำคัญในเศรษฐกิจและความมั่นคงแห่งชาติของสหรัฐฯ

คลองปานามาสำคัญอย่างยิ่งต่อห่วงโซ่อุปทาน

มีการค้าทางทะเลทั่วโลก 6 % ผ่านคลองนี้ ปริมาณการขนส่งตู้คอนเทนเนอร์ของสหรัฐฯ ประมาณ 40% ใช้คลองปานามาเป็นประจำทุกปี ในขณะที่สหรัฐฯ ก็เป็นผู้ใช้คลองปานามารายใหญ่ที่สุดเช่นกัน ในปี 2021 เรือมากกว่า 73% ที่ผ่านคลองปานามากำลังมุ่งหน้าไปหรือมาจากท่าเรือของสหรัฐฯ

คลองนี้เปิดใช้ครั้งแรกในปี 1914 หลังจากความพยายามก่อสร้างครั้งยิ่งใหญ่ที่นำโดยสหรัฐ และในปี 1999 คลองนี้ถูกส่งมอบให้กับปานามาภายใต้สนธิสัญญา Torrijos-Carter เป็นสนธิสัญญา 2 ฉบับ ที่ลงนามโดยสหรัฐอเมริกาและปานามาในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมื่อวันที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2520 ซึ่งเข้ามาแทนที่สนธิสัญญา Hay–Bunau-Varillaในปี 1903 

สนธิสัญญาดังกล่าวรับรองว่าปานามาจะสามารถควบคุมคลองปานามาได้หลังจากปี 1999 ซึ่งถือเป็นการยุติการควบคุมคลองที่สหรัฐอเมริกาใช้มาตั้งแต่ปี 1903 สนธิสัญญาดังกล่าวตั้งชื่อตามผู้ลงนาม 2 ราย ได้แก่ ประธานาธิบดีจิมมี คาร์เตอร์แห่งสหรัฐอเมริกา และผู้บัญชาการกองกำลังป้องกันแห่งชาติปานามานายพลโอมาร์ ตอร์ริโฮส

อย่างไรก็ตาม การเจรจากันในช่วงรัฐบาลของคาร์เตอร์ ได้กลายเป็นประเด็นที่นักการเมืองสหรัฐฯ บางคนโต้แย้งมายาวนาน โดยมองว่าการโอนคลองเป็นความผิดพลาดทางยุทธศาสตร์

คลองปานามาลดระยะเวลาการขนส่ง

การลดระยะเวลาระหว่างมหาสมุทรแปซิฟิกและมหาสมุทรแอตแลนติก ซึ่งจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและความสามารถในการแข่งขันของการค้าของสหรัฐฯ ความสัมพันธ์นี้เน้นย้ำว่าเหตุใดการหยุดชะงักหรือการเปลี่ยนแปลงการควบคุมใดๆ จึงอาจส่งผลกระทบอย่างมากต่อเศรษฐกิจของสหรัฐฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับอุตสาหกรรมที่ต้องพึ่งพาเส้นทางการขนส่งที่ตรงเวลาและคุ้มต้นทุน

คำพูดของทรัมป์เกินเลยไปกว่าการวิพากษ์วิจารณ์การส่งมอบเรือ เขาขู่ว่าจะเรียกร้องให้ควบคุมคลองปานามาทั้งหมดหากไม่ปฏิบัติตามหลักการบางประการ เขากล่าวว่า

หากไม่ปฏิบัติตามหลักการทั้งทางศีลธรรมและกฎหมายของท่าทีอันเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่นี้ จะเรียกร้องให้คืนคลองปานามาให้กับเราทั้งหมดและไม่ต้องสงสัย

นักวิเคราะห์ตั้งข้อสังเกตว่า ความกังวลของเขาดูเหมือนจะวนเวียนอยู่กับการปฏิบัติต่อผลประโยชน์ของสหรัฐฯ อย่างไม่เป็นธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเกี่ยวกับค่าธรรมเนียมสูงที่เรียกเก็บจากการเดินเรือของสหรัฐฯ

ความกังวลอิทธิพลของจีน

อย่างไรก็ตาม ประเด็นนี้ไม่ได้เกี่ยวกับเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว ถ้อยแถลงของทรัมป์ยังสะท้อนถึงความวิตกกังวลในวงกว้างเกี่ยวกับ "อิทธิพลของจีน" ที่ขยายตัวในภูมิภาค นับตั้งแต่ปานามาให้การยอมรับจีนในทางการทูตแทนไต้หวันในปี 2017 จีนได้เพิ่มความเข้มข้นในการมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจ รวมถึงการลงทุนอย่างมากในโครงการโครงสร้างพื้นฐานใกล้คลอง

กองบัญชาการภาคใต้ของสหรัฐฯ แสดงความกังวลเกี่ยวกับการลงทุนของจีนเหล่านี้ โดยได้เน้นย้ำต่อคณะกรรมาธิการวุฒิสภาว่า การลงทุนดังกล่าวอาจเป็นภัยคุกคามต่อผลประโยชน์ของสหรัฐฯ การที่จีนควบคุมท่าเรือทั้งสองฝั่งของคลองผ่านบริษัทฮัทชิสัน พอร์ตส์ พีพีซี ซึ่งเป็นบริษัทในฮ่องกงที่มีความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นกับจีน ทำให้เกิดความกังวลดังกล่าวขึ้น การควบคุมดังกล่าวทำให้จีนมีอิทธิพลอย่างมากต่อการดำเนินด้านโลจิสติกส์ที่สำคัญต่อประสิทธิภาพของคลอง

อิทธิพลดังกล่าวทำให้เกิดคำถามเกี่ยวกับความเป็นกลางของคลอง ซึ่งควรจะรักษาไว้ภายใต้สนธิสัญญาความเป็นกลาง เพื่อให้แน่ใจว่าทุกประเทศสามารถเข้าถึงคลองได้อย่างเท่าเทียมกัน การมีส่วนร่วมของจีน รวมถึงการบริหารจัดการท่าเรือบัลโบอาและคริสโตบัล อาจทำให้จีนสามารถโน้มน้าวหรือแม้แต่บงการการดำเนินงานคลองได้ ซึ่งก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการค้าของสหรัฐฯ ที่พึ่งพาเส้นทางนี้เป็นอย่างมาก

นอกจากนี้ยังมีข้อกังวลด้านความปลอดภัยว่า จีนอาจฝังเทคโนโลยีเฝ้าระวังไว้ในโครงสร้างพื้นฐานของคลอง ซึ่งอาจใช้ตรวจสอบการเคลื่อนไหวทางเรือและเชิงพาณิชย์ของสหรัฐฯ ได้ ศักยภาพในการจารกรรมดังกล่าวทำให้ความเสี่ยงด้านยุทธศาสตร์ทวีความรุนแรงขึ้น เนื่องจากอาจให้ข้อมูลเชิงลึกที่สำคัญแก่จีนเกี่ยวกับการขนส่งและปฏิบัติการทางทหารของสหรัฐฯ

การเรียกร้องของทรัมป์อาจไม่ง่าย

ความต้องการของทรัมป์ในการเรียกร้องคลองคืนอาจเผชิญกับอุปสรรคทางกฎหมายและการทูตมากมาย สนธิสัญญาความเป็นกลางซึ่งไม่มีกำหนดสิ้นสุดนั้นผูกมัดให้สหรัฐฯ เคารพความเป็นกลางของคลอง และการเคลื่อนไหวใดๆ เพื่อยึดครองโดยใช้กำลังจะถือเป็นการละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ ซึ่งจะสร้างความเสียหายต่อความสัมพันธ์ของสหรัฐฯ ในละตินอเมริกา

ปานามาบริหารจัดการคลองอย่างมีประสิทธิภาพ

โดยได้ขยายคลองในปี 2016 เพื่อรองรับเรือขนาดใหญ่ขึ้น ทำให้มีความจุเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า แม้จะเป็นเช่นนี้ ถ้อยแถลงของทรัมป์ยังคงเน้นย้ำถึงคุณค่าเชิงยุทธศาสตร์ที่ยั่งยืนของคลองต่อผลประโยชน์ของสหรัฐฯ โดยเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการเฝ้าระวังเพื่อรักษาการเข้าถึงเส้นทางเดินเรือที่สำคัญนี้อย่างปลอดภัยและเชื่อถือได้

ขณะที่ความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์ทวีความรุนแรงขึ้น "คลองปานามา" จะยังคงเป็นจุดศูนย์กลางของนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ ซึ่งจำเป็นต้องมีความสมดุลที่ละเอียดอ่อนระหว่างการยืนยันถึงผลประโยชน์ของสหรัฐฯ และการเคารพอำนาจอธิปไตยของปานามา ปฏิสัมพันธ์ระหว่างพลวัตเหล่านี้จะยังคงส่งผลต่อเส้นทางการค้าโลก เสถียรภาพของห่วงโซ่อุปทาน และความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในภูมิภาคต่อไป