โมเดลธุรกิจครอบครัวแบบไหน เหมาะกับครอบครัวเราที่สุด

สำหรับธุรกิจครอบครัวแล้วการที่สมาชิกครอบครัวจะเป็นทั้งเจ้าของ ผู้บริหาร หรือพนักงาน ในคนเดียวกันถือว่าเป็นเรื่องปกติ นั่นจึงทำให้มีหลายวิธีในการจัดโครงสร้างธุรกิจครอบครัว ซึ่งการสร้างโมเดลความเป็นเจ้าของธุรกิจครอบครัวที่มีประสิทธิภาพจะสามารถแก้ปัญหายากๆ บางประการที่เกิดขึ้นในธุรกิจครอบครัวได้ เช่นการสร้างการเติบโตแบบร่วมกัน การบริหารภาษี

หรือการดึงเอาผลประโยชน์ออกจากบริษัทมาที่ครอบครัวอย่างถูกต้อง รวมถึงเพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาการแย่งชิงความเป็นเจ้าของที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต ดังนั้นจึงควรต้องจัดเตรียมโมเดลธุรกิจที่มีความชัดเจนเอาไว้ตั้งแต่เริ่มต้นกิจการ ทั้งนี้จากการวิเคราะห์ข้อมูลจำนวนมหาศาลในฐานข้อมูลของ Family Business Knowledge สามารถแยกธุรกิจครอบครัวได้ 6 ประเภท ดังนี้

• The Captain Model รูปแบบเป็นบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนขนาดเล็กที่ดำเนินการโดยผู้ก่อตั้งเป็นหลัก ยังไม่มีสมาชิกครอบครัวมากนัก มีลักษณะเป็น SMEs อายุเฉลี่ยของบริษัทรูปแบบนี้คือ 28 ปี

• The Emperor Model รูปแบบเป็นบริษัทและครอบครัวรวมกันโดยมีผู้นำคนเดียวกัน ลักษณะของบริษัทและครอบครัวมีความซับซ้อน แต่มีโครงสร้างที่ไม่ดีนัก ผู้ถือหุ้นแบ่งออกเป็น 2 รุ่นทำงานร่วมกัน อำนาจอยู่ในมือของคนเพียงคนเดียวซึ่งเป็นผู้นำบริษัทและครอบครัว อายุเฉลี่ยของบริษัทรูปแบบนี้คือ 41 ปี
• Family Team Model รูปแบบเป็นครอบครัวขยายที่ทำงานในบริษัทเล็ก ลักษณะเป็นบริษัทขนาดกลางที่มีผู้ถือหุ้นจำนวนมาก (โดยเฉลี่ย 6-7 คน) มีการสื่อสารที่ดีและโครงสร้างที่ค่อนข้างดี มีการกระจายอำนาจการบริหาร อายุของบริษัทรูปแบบนี้คือตั้งแต่ 30 ปีขึ้นไป เป็นโมเดลที่มั่นคงและอาจมีอายุกิจการที่ยาวนาน
• Professional Family Model รูปแบบสมาชิกในครอบครัวไม่กี่คนบริหารบริษัทที่ซับซ้อนอย่างมืออาชีพ ความซับซ้อนของครอบครัวและธุรกิจของบริษัทรูปแบบนี้มีความคล้ายคลึงกับ Emperor Model แต่การเติบโตของบริษัทไม่ได้ขึ้นอยู่กับผู้นำที่มีความสามารถสูง หากขึ้นอยู่กับโครงสร้างธุรกิจครอบครัวที่มีการจัดวางเอาไว้อย่างดี โดยเฉลี่ยแล้วบริษัทจะมีสมาชิกในครอบครัว 3 คนในตำแหน่งผู้บริหารระดับสูง โดยครอบครัวใช้วิธีการแบบมืออาชีพในการบริหารธุรกิจ

• Corporation Model รูปแบบเป็นครอบครัวที่ซับซ้อนบริหารบริษัทที่ซับซ้อน เป็นโมเดลที่มีการพัฒนาสูงที่สุดในทุกมิติและมีอายุกิจการมากที่สุด (เฉลี่ย 61 ปี) มีการพัฒนามากกว่า Professional Family แต่ไม่เหมือนตรงที่เจ้าของกิจการไม่คิดว่าจำเป็นต้องมีผู้บริหารที่เป็นสมาชิกในครอบครัว แต่เลือกที่จะควบคุมธุรกิจผ่านคณะกรรมการบริษัทแทน
• Family Investment Group (FIG) รูปแบบเป็นครอบครัวที่มีการลงทุนร่วมกันหลากหลาย โดยภายใต้โครงสร้างแบบ FIG นั้นครอบครัวร่วมกันลงทุนทั้งหมดหรือจะผสมผสานให้สมาชิกครอบครัวสามารถลงทุนร่วมด้วยก็ได้

ทั้งนี้การเลือกโมเดลธุรกิจที่เหมาะสมจะช่วยป้องกันปัญหาใดๆ ที่อาจเป็นภัยคุกคามต่อความอยู่รอดของบริษัท เช่น ความขัดแย้งในเรื่องความเป็นเจ้าของอันเป็นสาเหตุของความล้มเหลวของธุรกิจครอบครัวส่วนใหญ่ได้ เป็นต้น อย่างไรก็ตามแม้ไม่มีโมเดลธุรกิจแบบใดแบบหนึ่งที่เหมาะสมและใช้ได้กับทุกธุรกิจครอบครัว แต่การตัดสินใจเลือกโมเดลที่ชัดเจนนั้นมีความสำคัญตั้งแต่เมื่อเริ่มต้นลงทุนเลยทีเดียว ดังนั้นการเลือกให้ถูก เลือกให้เหมาะคือทางรอดของธุรกิจครอบครัวที่จะประสบความสำเร็จในอนาคต จึงควรพิจารณาอย่างรอบคอบเพื่อประโยชน์ของครอบครัวและธุรกิจกิจต่อไป

ที่มา: F|B|K Family Business Knowledge.  28 DEC 2022.  Models of family businesses.  Available:https://www.fbkonline.com/index.php?models-of-family-businesses

ข้อมูลเพิ่มเติม: WWW.FAMZ.CO.TH

หน้า 17 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 42 ฉบับที่ 3,854 วันที่ 19 - 21 มกราคม พ.ศ. 2566