สงครามการค้าสหรัฐอเมริกา -จีน เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2561 สมัยอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ หลังสหรัฐขาดดุลการค้าจีนมหาศาล โดยทั้งสองฝ่ายมีการขึ้นภาษีสินค้าตอบโต้กันไปมาหลายพันรายการ คิดเป็นมูลค่ารวมกว่า 4.6 แสนล้านดอลลาร์สหรัฐ ล่าสุดวันที่ 15 พฤษภาคม 2567 สหรัฐฯประกาศเก็บภาษีสินค้านำเข้าจากจีนอีก 13 รายการในอัตรา 25-100% (มีผลปี 2567-2568) คิดเป็นมูลค่า 18,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
สินค้าที่สหรัฐจะขึ้นภาษีจีนในครั้งนี้ อาทิ รถยนต์ไฟฟ้า (EV) แบตเตอรี่รถ EV ชิ้นส่วนแบตเตอรี่ แผงโซลาร์เซลล์ แกรไฟต์ธรรมชาติ เหล็กและอลูมิเนียม เซมิคอนดักเตอร์ ถุงมือยาง เป็นต้น ซึ่งจะส่งผลให้สินค้าจีนส่งออกไปสหรัฐได้ลดลง อีกด้านหนึ่งสินค้าจีนจะทะลักไปยังตลาดอื่น ๆ เพิ่มขึ้น
รองศาสตราจารย์ ดร.อัทธ์ พิศาลวานิช นักวิชาการอิสระ และผู้เชี่ยวชาญเศรษฐกิจระหว่างประเทศ เผยกับ “ฐานเศรษฐกิจ”ว่า สินค้าจีนที่ถูกสหรัฐขึ้นภาษีนำเข้าในรอบใหม่นี้ จะถูกส่งมาจำหน่ายในตลาดอาเซียนซึ่งรวมถึงไทยเพิ่มขึ้น เฉพาะอย่างยิ่งรถ EV ที่จีนเป็นผู้ผลิตรายใหญ่ของโลก โดยในปี 2017 (2560) จีนส่งออกรถ EV มาไทยเป็นอันดับ 1 ในภูมิภาคอาเซียน มูลค่า 7 แสนดอลลาร์สหรัฐ ฯ และในปี 2566 เพิ่มขึ้นเป็น 2,465 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ หรือเพิ่มขึ้น 3,200 เท่า
จากการประเมินโดยใช้แบบจำลองทางเศรษฐศาสตร์ จากผลกระทบที่สหรัฐฯขึ้นภาษีรถ EV จีน (102%) จะมีผลทำให้สหรัฐฯ ลดการนำเข้ารถ EV จีนประมาณ 300 ล้านดอลลาร์ และคาดปีนี้จะมีรถยนต์ EV จีน ถูกส่งมาจำหน่ายในไทยเพิ่มขึ้นคิดเป็นมูลค่าประมาณ 2,700 ล้านบาท และไปประเทศอาเซียนอื่น ๆ 1,200 ล้านบาท
แผงโซลาร์เซลล์ ปี 2564 สหรัฐฯ นำเข้าจากจีน 330 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ และจีนส่งออกมาอาเซียน 2,739 ล้านดอลลาร์สหรัฐ โดยส่งออกมาไทยสัดส่วน 20% จากสหรัฐฯขึ้นภาษีแผงโซลาร์เซลล์จีน (เป็น 50%) จะทำให้นำเข้าของสหรัฐลดลง 150 ล้านดอลลาร์ และคาดจะส่งออกมาไทยเพิ่มมูลค่าประมาณ 400 ล้านบาท และไปอาเซียนอื่น ๆ 500 ล้านบาท
เหล็ก สหรัฐฯ นำเข้า ปี 2566 จากจีนมูลค่า 612 ล้านดอลลาร์สหรัฐ การเก็บภาษีเหล็กจีนเพิ่ม(เป็น 25%) จะทำให้จีนส่งออกไปสหรัฐ ลดลง 190 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และเหล็กจีนจะเข้ามาไทยเพิ่มขึ้นกว่า 1,000 ล้านบาท และไปประเทศอาเซียนอื่น ๆ 1,700 ล้านบาท
“ทุก ๆ 1% ที่สหรัฐฯ ขึ้นภาษีสินค้าจีน การนำเข้าจะลดลงไป 1.5% ที่ต้องจับตาคือ การย้ายฐานการผลิตของจีนเข้าไทยเพิ่ม เราอาจได้รับผลกระทบจากสหรัฐฯ ขึ้นภาษีการทุ่มตลาดและถูกตรวจสอบการเลี่ยงภาษีสินค้าจีนอย่างเข้มข้น”