เหรียญดุษฎีมาลา ในความรำลึกถึง 

     ตามที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมรับศพ ท่านผู้หญิงศรีจิตรา บุนนาค ไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์ พระราชทานโกศแปดเหลี่ยมและฉัตรเบญจาประกอบเกียรติยศ ทั้งพระราชทานพวงมาลาหลวง และพระราชทานพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม ณ ศาลาวิเศษศุภวัฒน์ วัดธาตุทองฯ เมื่อหลายปีก่อนนั้น

 

     แม้นคำพระว่าอนิจจัง วัฏฏะสังขารา อาจบ่งนิยามความหมายว่าสังขารนั้นไม่เที่ยง อย่ายึดถือทว่าคุณความดีและความสามารถวิเศษนั้นเล่า ควรเปนเช่นไร บัดนี้ก็สมควรแก่เวลานำเรียนท่านว่าเขาจารจารึกกันในสังคมวงการผ่านเครื่องราชอิสริยาภรณ์บางประการ นามว่า เหรียญดุษฎีมาลา

 

     ท่านศาสตราจารย์แพทย์หญิงท่านผู้หญิงศรีจิตราเปนแพทย์ผู้ใหญ่ผู้มีความละมุนละม่อมฉับไวท่านมีร่างบางกระฉับกระเฉง วินิจฉัยเฉียบคม ไว้ผมสั้นคล่องตัว บังคับพาหนะคือ Mercedes Baby Benz 190E สีเทานกพิราบ onyx ไปไหนมาไหนโดยมีกุญแจห้อยพวงผ้าทอ ตราสัญลักษณ์มหาวิทยาลัยชิคาโก สถานศึกษาซึ่งท่านสำเร็จปริญญาชั้นสูง หลังได้รับเกียรตินิยมอันดับหนึ่งเหรียญทองจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยอยู่เสมอ

 

     นอกจากได้กระทำหน้าที่ถวายงานทางการแพทย์ในราชสำนักพระบาทสมเด็จพระชนกาธิเบศร์ฯ โดยวิริยะ อุตสาหะ แล้วกับเหล่าคนไข้ผู้ยากในโรงพยาบาลกับเหล่าศิษยานุศิษย์ทางวิชาการท่านก็กอร์ปด้วยเมตตาคุณ และขันติคุณอย่างยิ่ง

 

     คราว ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมชอดีตนายกรัฐมนตรี ถึงวัยชราได้รับความป่วยไข้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระราชทานคุณหญิง แพทย์หญิง ศรีจิตรา บุนนาค ไปรักษาอาการคุณชายท่านได้บันทึกเชิดชูคุณวิเศษของคุณหญิงแพทย์หญิงศรีจิตราในเวลานั้นไว้อย่างจับจิต ในฐานะผู้ป่วยซึ่งได้รับการปฏิบัติอย่างอ่อนโยนละมุนละม่อนจากแพทย์ผู้ชำนาญด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ

 

     คราวหนึ่งท่านอดีตนายกรัฐมนตรีผู้เข้ารับหน้าที่ด้วยเสียงในสภาเพียง 17 เสียง เดินทางเยือนสาธารณรัฐประชาชนจีน กรุงปักกิ่ง_โดยปุบปับเกิดล้มเจ็บกะทันหัน รัฐบาลพรรคคอมมิวนิสต์รีบจัดผู้ทรงวิทยาคุณทางการแพทย์ทั้งแผนจีนและแผนปัจจุบันมาให้การรักษาพยาบาล

 

     หลังอดีตนายกรัฐมนตรีฟื้นไข้แล้ว ลืมตาขึ้นได้พบแพทย์สตรี จากรัฐบาลจีนกำลังตรวจอาการโดยความเมตตาละมุนละม่อม คุณชายถึงกับยกมือท่วมหัว รำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ

 

     ‘แพทย์หญิง ผู้นั้นเหมือนคุณหญิงศรีจิตราไม่มีผิด’ ทั้งรูปร่าง ท่าทาง กิริยา และความชำนาญ ท่านรำพึงแก่ตัวเองว่าโชควาสนามาไม่คาดฝัน ยามเจ็บป่วยเมืองไทยได้รับพระราชทานคุณหญิงศรีจิตรา มารักษา ยามเจ็บไข้ต่างแดน ก็ยังพระราชทานคุณหญิงศรีจิตรามารักษา_ในรูปแพทย์หญิง_จงกั๋วเหริน!

 

     จิม_สุกฤษฎิ์ ชื่อเดิมอรรณพยกมือพนมเมื่อเอ่ยวาจาใคร่ถามถึงคำย่อ ร.ด.ม._เหรียญดุษฎีมาลา ท้ายนามท่านผู้หญิง ค่าที่ไม่เคยพบคำย่อนี้ท้ายชื่อผู้ใดมาก่อน_สุกฤษฎิ์อายุได้ต้นสามสิบปี

 

     ดังนี้ก็ย่อมนับเปนโอกาสอันดีด้วยมาตรว่าท่านล่วงลับไปแล้วยังแผ่สร้างทานกุศลผ่านการตั้งคำถามอันเนื่องจากเกียรติยศของท่าน เปนกุศลกรรมบทฝ่ายเตือนใจให้เยาวชนปฏิบัติดีปฏิบัติตรงตามตัวอย่างท่านได้ก่อร้างสร้างแบบไว้ให้

 

     เหรียญดุษฎีมาลา ร.ด.ม. เข็มศิลปวิทยา_ศ เป็นเหรียญซึ่งพระมหากษัตริย์จะได้พระราชทานเพื่อเป็นการเชิดชูเกียรติแก่บุคคลซึ่งเป็นผู้ทรงคุณวุฒิในทางศิลปวิทยา โดยได้แสดงให้เป็นที่ประจักษ์เป็นพิเศษว่าเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อประเทศชาติ

 

 

     พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเหรียญดุษฎีมาลา เมื่อ พ.ศ. 2425 เนื่องในโอกาสครบรอบการสถาปนากรุงเทพมหานครเป็นราชธานีมาเป็นเวลาครบ 100 ปี พระราชทานเพื่อเป็นบำเหน็จแก่ผู้มีความชอบในราชการแผ่นดิน โดยแบ่งออกเป็น

 

     เข็มราชการในพระองค์ อักษรย่อ ร.ด.ม. (พ)

     เข็มศิลปวิทยา อักษรย่อ ร.ด.ม. (ศ)

     เข็มราชการแผ่นดิน อักษรย่อ ร.ด.ม. (ผ)

     เข็มกรุณา อักษรย่อ ร.ด.ม. (ก)

     เข็มกล้าหาญ อักษรย่อ ร.ด.ม. (ห)

 

     “เข็มที่จาฤกว่าศิลปวิทธยานั้นไว้สำหรับพระราชทานนักปราชราชกระวี นายช่างแลฝีมือช่างพิเศศต่างๆ ที่ได้คิดอย่างสิ่งของที่จะเปนประโยชนทั่วกัน ครั้งแรกคราวแรกฤๅชักนำสิ่งของใดๆ เข้ามาทำมาสร้างขึ้นในแผ่นดิน เปนผลประโยชนต่อบ้านเมืองแลราชการ ฤๅผู้ที่แต่งหนังสือตำราวิทธยการต่างๆที่เปนของเก่าของใหม่ก็ดี ที่เปนคุณต่อแผ่นดิน เปนประโยชนแก่ราชการ เปนผลแก่การค้าขายฤๅผู้เปนช่างอย่างฝีมือเอก ที่ได้คิดก็ดี ทำเองก็ดี ปรากฏว่าไม่มี ผู้ใดผู้หนึ่งทำได้เสมอดีกว่าแล้วผู้ทำคุณประโยชนดังกล่าวมานี้ ก็จะทรงพระราชดำริหวินิจฉัย พระราชทานเข็มชนิดนี้ให้ตามฐานานุรูป”

 

     เหรียญดุษฎีมาลาใช้ห้อยกับแพรแถบ โดยริ้วแดงริ้วขาวสำหรับสมาชิกฝ่ายทหารและตำรวจ (หรือพระราชวงศ์)  ส่วนริ้วขาวริ้วชมพูสำหรับสมาชิกฝ่ายพลเรือน ประดับที่อกเสื้อเบื้องซ้าย กับมีเข็มปลายเป็นช่อปทุมทั้ง 2 ข้าง จารึกอักษรชนิดของเหรียญที่ได้รับพระราชทาน เช่น “ศิลปวิทยา” “กล้าหาญ” สำหรับกลัดที่แพรแถบเหนือเหรียญ

 

     เหรียญดุษฎีมาลา ซึ่งพระราชทานแก่ศาสตราจารย์แพทย์หญิงท่านผู้หญิงศรีจิตรา บุนนาค นี้ เปนชนิด ‘เข็มศิลปวิทยา’

 

     จึงนับว่าสังคมและประเทศชาติได้สูญเสียอาจารย์แพทย์ผู้เปี่ยมวิทยาคุณไปอีกท่านหนึ่งในวัย 85 ปี

 

     นสพ.ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 42 หน้า 18 ฉบับที่ 3,775 วันที่ 17 - 20 เมษายน พ.ศ. 2565