BRICS จะเอาชนะตะวันตกได้หรือไม่ เมื่อพันธมิตรยังเห็นต่าง
กลุ่ม BRICS จะเอาชนะตะวันตกได้หรือไม่ หลัง "ปูติน" ชี้ว่า BRICS เป็นผู้ขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลกในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า ไม่ใช่ชาติตะวันตก แต่เมื่อพิจารณาพันธมิตรของกลุ่มนี้ยังมีความเห็นต่างทั้งความร่วมมือและความขัดแย้ง
กลุ่มประเทศ BRICS หรือ BRICS+ ซึ่ง ยูริ อูชาคอฟ ที่ปรึกษาด้านกิจการต่างประเทศของรัสเซีย กล่าวถึงการประชุม BRICS ครั้งนี้ว่า เป็นการประชุมด้านนโยบายต่างประเทศครั้งใหญ่ที่สุดเท่าที่รัสเซียเคยจัดมา โดยมี 36 ประเทศเข้าร่วม รวมทั้งประเทศไทย
เดิมทีกลุ่ม BRICS ประกอบด้วย บราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ จากนั้นได้เพิ่มประเทศสมาชิกอีก 5 ประเทศ คือ อิหร่าน อียิปต์ เอธิโอเปีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ และซาอุดิอาระเบีย นอกจากนี้มีหลายประเทศที่ยื่นใบสมัครเป็นสมาชิกแล้ว ได้แก่ ตุรกี อาเซอร์ไบจาน และมาเลเซีย ส่วนไทยแสดงความสนใจอยากเข้าร่วม
กลุ่ม BRICS ถือเป็นประเทศที่มีเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับสองของโลกและเป็นประเทศที่เพิ่งฟื้นตัวจากสงครามที่สร้างความเสียหายอย่างรุนแรง (เอธิโอเปีย) นอกจากนี้ กลุ่ม BRICS ยังเป็นที่ตั้งของผู้สนับสนุนกฎหมายระหว่างประเทศมายาวนานและผู้ที่ถูกกล่าวหาว่าละเมิดกฎหมายอย่างโจ่งแจ้ง โดยเฉพาะรัสเซีย เนื่องมาจากการรุกรานยูเครน
BRICS ขับเคลื่อนเศรษกิจโลก ?
ประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน ของรัสเซีย ระบุว่า กลุ่มประเทศบริกส์ (BRICS) จะเป็นผู้ขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลกที่สำคัญในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า เนื่องจากขนาดและการเติบโตทางเศรษฐกิจที่รวดเร็วกว่าประเทศตะวันตกที่พัฒนาแล้ว
กลุ่มบริกส์ที่ประกอบด้วยบราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ รวมถึงประเทศที่เข้ามารวมกลุ่มเพิ่มเติม ทั้งอียิปต์ เอธิโอเปีย อิหร่าน และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE) จะมีอำนาจมากขึ้นเพื่อถ่วงดุลกับชาติตะวันตก ทั้งในด้านการเมืองและการค้า
สำหรับประเทศตะวันตก ความเกี่ยวข้องของกลุ่ม BRICS ในการขับเคลื่นเศรษฐกิจนั้นเป็นเรื่องที่น่าสงสัย ในแง่หนึ่งกลุ่มนี้ล้มเหลวในการใช้แนวทางที่สอดประสานกันเพื่อแก้ปัญหาสำคัญ แม้ว่าสมาชิก BRICS จะไม่มีประเทศใดเลยที่คว่ำบาตรรัสเซียสำหรับสงครามรุกราน แต่บราซิล อินเดีย และแอฟริกาใต้ก็ไม่ได้ตัดความสัมพันธ์กับประเทศตะวันตกเพื่อสนับสนุนรัสเซีย แม้จะมีข้อกล่าวหา ที่ร้ายแรงบางอย่าง ต่อแอฟริกาใต้ แต่ไม่มีประเทศใดเลยที่รู้ว่าได้ส่งมอบอาวุธให้กับรัสเซีย
การยกเลิกสกุลเงินดอลลาร์แม้ว่าจะเป็นที่นิยมในหมู่สมาชิก BRICS แต่ก็ไม่ได้นำไปสู่การบูรณาการทางการเงินที่ดีขึ้น ตัวอย่างเช่น ตั้งแต่ปี 2022 รัสเซียต้องดิ้นรนเพื่อเปลี่ยนรายได้จากน้ำมันจำนวนมหาศาลจากรูปีอินเดียเป็นรูเบิล
ในทางกลับกัน การขยายตัวของกลุ่ม BRICS แสดงให้เห็นว่ามีความต้องการกลุ่มนี้ทั่วโลก รัฐบาลหลายประเทศในทุกทวีปแสดงความสนใจที่จะเข้าร่วมกลุ่มนี้ ตั้งแต่เกาหลีเหนือไปจนถึงตุรกี ซึ่งเป็นสมาชิกของ NATO โดยตุรกีได้ยื่นใบสมัครเข้าร่วมอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 2 กันยายนที่ผ่านมา
ประเทศสมาชิกมีทั้งความร่วมมือและความขัดแย้ง
เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม สำนักข่าวรอยเตอร์ รายงานว่าเจ้าหน้าที่เศรษฐกิจระดับสูงหลายคนจะไม่เข้าร่วม ส่งผลให้ความคาดหวังต่อวาระทางเศรษฐกิจของกลุ่มลดลง แล้วอนาคตของกลุ่ม BRICS จะเป็นอย่างไร หากพิจารณาวาระของประเทศสมาชิก จะเห็นทั้งความร่วมมือและความขัดแย้ง
จีน
BRICS กลายเป็นอีกแพลตฟอร์มหนึ่งเพื่อส่งเสริม วิสัยทัศน์ เฉพาะด้านสิทธิมนุษยชนที่ไม่เป็นสากลอีกต่อไป Global Civilization Initiative ของจีน ซึ่งเปิดตัวในเดือนมีนาคม 2023 เปรียบสิทธิมนุษยชนกับการบังคับใช้ของชาติตะวันตกโดยเรียกร้องให้แต่ละประเทศ กำหนดสิทธิของตนเอง ในประเด็นนี้ BRICS เสริมวิสัยทัศน์ของจีนเกี่ยวกับโลกที่มีหลายขั้ว
การเติบโตทางเศรษฐกิจที่ชะลอตัวของจีนทำให้ประเทศน่าดึงดูดน้อยลงส่งผลให้จีนต้องปรับนโยบายต่างประเทศตามไปด้วย ดังนั้น BRICS ที่ขยายตัวขึ้นจึงอาจชดเชยการลงทุนที่ลดลงของจีนในแอฟริกาและทั่วโลก
ในที่สุดที่เมืองคาซานนักวิเคราะห์คาดว่า จีนอาจพยายามป้องกันไม่ให้รัสเซียรับบทบาทผู้นำใน BRICS โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อรัฐบาลที่เป็นมิตรกับรัสเซียเข้าร่วมการประชุมสุดยอดประจำปีเป็นครั้งแรก
อิหร่าน
การเป็นสมาชิกกลุ่ม BRICS ตามมาด้วยการเข้าร่วม องค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ (SCO) (องค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ หรือ เอสซีโอ (Shanghai Cooperation Organisation ประกอบด้วยชาติสมาชิกสำคัญคือ รัสเซีย, จีน, อิหร่าน, และหลายประเทศในภูมิภาคเอเชียกลาง) และเสริมสร้างความสัมพันธ์กับจีนและรัสเซีย ด้วยเศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของโควิด-19 การคว่ำบาตร และความขัดแย้งภายใน
อิหร่านจึงมอง BRICS ในแง่ของการลงทุน ไม่ว่าจะจาก New Development Bank NDB หรือจากทวิภาคี (NDB ถูกนำเสนอโดยอินเดีย ซึ่งเป็นเจ้าภาพของการประชุมสุดยอดครั้งที่สี่ของกลุ่มประเทศ BRICS ( Brazil, Russia, India, China, South Africa) ที่กรุง Delhi เมื่อปี 2012 ต่อมาได้ตกลงเงื่อนไขการลงทุนในปี 2014 และเซ็นสัญญาสร้างสำนักงานใหญ่ที่เมืองเซี่ยงไฮ้ ประเทศจีน ในปี 2016)
ในทางกลับกัน การเข้าร่วมกลุ่ม BRICS จะช่วยเสริมความสัมพันธ์ที่เติบโตขึ้นระหว่างอิหร่านกับจีนและรัสเซีย ในขณะที่ความเสี่ยงการทำสงครามกับอิสราเอลเพิ่มขึ้น อิหร่านอาจมองว่ากลุ่ม BRICS เป็นหนทางที่จะเพิ่มความยืดหยุ่นในการส่งออกของตน ซึ่งได้รับผลกระทบจากความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์
รัสเซียและอิหร่าน
BRICS ช่วยให้หลีกเลี่ยงการโดดเดี่ยวทางการทูตได้ สำหรับรัสเซีย BRICS เป็นสถาน ที่หลักสำหรับความทะเยอทะยานในการสร้างระเบียบโลกหลายขั้วที่ปราศจากตะวันตกดังนั้นจึงพร้อมที่จะผลักดัน วาระ การเลิกใช้เงินดอลลาร์และต่อต้าน IMF ซึ่งแม้จะได้รับความนิยมแต่ก็พิสูจน์แล้วว่ายังใช้ไม่ได้
นอกจากนี้ รัสเซียจะเสนอแผนริเริ่มใหม่หลายประการเพื่ออำนวยความสะดวกทางการค้าระหว่าง BRICS เช่น การจัดตั้งแพลตฟอร์มการชำระเงินการค้าหลักทรัพย์ร่วมกัน ในที่สุดก็น่าจะส่งเสริมแนวคิดในการสร้างแบบจำลองความร่วมมือ BRICS สำหรับรัฐบาลที่สนใจร่วมมือกับกลุ่มโดยไม่ต้องแสวงหาการเป็นสมาชิก
มีรายงานว่ารายชื่อดังกล่าวมี 15 ประเทศ รวมถึงคิวบาและซีเรีย รัสเซียยังจะเชิญ ประเทศต่างๆ จากองค์กรต่างๆ เช่น เครือรัฐเอกราชและ SCO เข้าร่วม ในการประชุมสุดยอดอีกด้วย มีสัญญาณว่าจีนสนใจกลไกความร่วมมือเช่นกัน
บราซิล
BRICS เป็นเวทีในการเป็นผู้นำของประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผ่านระบบพหุภาคีและการปฏิรูปการเงินระดับโลก โดยมองว่าBRICS เป็นเครื่องมือสำหรับประเทศทางใต้ที่จะมีบทบาทมากขึ้นในกิจการโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแนวทางของขบวนการไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด ซึ่งเป็นมุมมองที่ได้รับการยอมรับอย่างดีในนโยบายต่างประเทศของบราซิล
บราซิล รวมถึงอินเดียและแอฟริกาใต้ ยังใช้ BRICS รวบรวมการสนับสนุนเพื่อเสนอตัวเป็นสมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ ในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมา บราซิลพยายามป้องกันไม่ให้เวเนซุเอลา ซึ่งบราซิเลียมองว่ามีความก้าวร้าว มากขึ้นเรื่อยๆ ใช้ประโยชน์จากความสัมพันธ์อันใกล้ชิดกับจีนและรัสเซียเพื่อเข้าร่วมกลุ่ม
เอธิโอเปีย
การเป็นสมาชิก BRICS ถือเป็นความพยายามในการฟื้นคืนพลวัตทางเศรษฐกิจหลังจากสงครามทิเกรย์ และการคว่ำบาตรระหว่างประเทศ สำหรับการละเมิดสิทธิมนุษยชน เอธิโอเปียซึ่งเป็นพันธมิตรใกล้ชิดของสหรัฐมาโดยตลอด ได้พยายามเพื่อเสริมสร้างความสัมพันธ์กับจีนและรัสเซียและเสริมสร้างความร่วมมือทางเศรษฐกิจกับอินเดียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ซึ่งโดยทั่วไปแล้วเป็นนักลงทุนรายใหญ่ในประเทศ
นอกจากนี้ BRICS ยังสามารถเพิ่มความน่าเชื่อถือให้กับผู้นำในภูมิภาคของเอธิโอเปีย ซึ่งจนถึงขณะนี้ยังคงประสบปัญหาภายในของประเทศและนโยบายต่างประเทศที่แตกแยก
อินเดีย
BRICS สามารถรักษาสมดุลกับจีนด้วยความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่งยิ่งขึ้นกับรัสเซีย ซึ่งเป็นแนวทางที่แพร่หลายในนโยบายต่างประเทศของประเทศมาตั้งแต่ทศวรรษ1960 ยิ่งไปกว่านั้น อินเดียยังระมัดระวังการอ้างสิทธิ์ของจีนในการเป็นผู้นำในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนา
ดังนั้น การเข้าร่วมกลุ่มจึงมีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันไม่ให้จีนเปลี่ยนกลุ่ม BRICS ให้กลายเป็นเครื่องมือในการมีอิทธิพลในระดับโลก ซึ่งสามารถปิดกั้นอินเดียจากพันธมิตรหลักทั่วโลกได้ ขณะเดียวกัน อินเดียพยายามที่จะไม่สูญเสียพันธมิตรในโลกตะวันตก โดยหลีกเลี่ยงองค์กรที่รัสเซียเข้าร่วม เช่น SCO และ BRICS
การเข้าร่วมกลุ่ม BRICS ในปี 2011 ถือเป็นจุดสูงสุดในนโยบายต่างประเทศหลังยุคการแบ่งแยกสีผิว และถือเป็นการยอมรับของกลุ่มที่กำลังก้าวขึ้นมาในวงการการเมืองระดับโลก และเป็นเสียงสำคัญในแอฟริกา
อย่างไรก็ตาม แอฟริกาใต้ไม่พอใจกลุ่มนี้ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ซึ่งต้องการเห็นว่าเป็นองค์กรที่มีความเหนียวแน่นมากขึ้น โดยมีการค้าภายในกลุ่มที่เพิ่มมากขึ้น
ในทางกลับกัน ฝ่ายค้านในประเทศและความแตกแยกภายในกลุ่มพันธมิตรที่ปกครองอาจกดดันให้รัฐบาลจำกัดการมีส่วนร่วมในกลุ่มนี้ไว้เพียงนโยบายเศรษฐกิจเท่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พรรครัฐบาลอย่าง African National Congress (ANC) ตกอยู่ภายใต้แรงกดดันในเรื่องความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับรัสเซีย
อย่างไรก็ตาม BRICS และการขยายตัวของกลุ่มยังถือเป็นเครื่องมือสำคัญในการมีส่วนสนับสนุนของแอฟริกาใต้ต่อการปกครองระดับโลก
อียิปต์
ความร่วมมือกับตะวันตกถือเป็นกุญแจสำคัญต่อความมั่นคงและความเกี่ยวข้องในภูมิภาค เนื่องจากความท้าทายทางเศรษฐกิจและภายในประเทศยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม อียิปต์มีความชำนาญในการป้องกันความสัมพันธ์กับตะวันตก โดยเฉพาะกับรัสเซียและราชวงศ์ในอ่าวเปอร์เซีย
ความคาดหวังในการเข้าร่วม BRICS ดูเหมือนจะสะท้อนถึงวาระทางเศรษฐกิจเป็นหลัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการจัดหาการนำเข้าข้าวสาลีหลังจากการลดลงของสงครามของรัสเซีย ในวันก่อนการประชุมสุดยอดที่คาซาน อียิปต์ได้เป็นเจ้าภาพต้อนรับรัฐมนตรีต่างประเทศอิหร่านเป็นครั้งแรกในรอบกว่า 10 ปี โดยส่วนใหญ่เพื่อหารือเกี่ยวกับสงครามในภูมิภาค
ซาอุดีอาระเบีย
การเข้าร่วมกลุ่ม BRICS อาจเป็นส่วนหนึ่งของการรับรู้ที่เพิ่มขึ้นของซาอุดีอาระเบียเกี่ยวกับตะวันออกกลาง ซึ่งผู้มีอิทธิพลอย่าง จีน อินเดีย และรัสเซีย กลายมามีอิทธิพลไม่แพ้กับสหรัฐและยุโรป นี่อาจแสดงถึงความต่อเนื่องในการโอบรับนโยบายต่างประเทศ ที่ไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด
แม้ว่า มกุฎราชกุมารโมฮัมเหม็ด บิน ซัลมาน ผู้นำสูงสุดของซาอุดีอาระเบียจะไม่เข้าร่วมการประชุมสุดยอดที่เมืองคาซาน
สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์
การเป็นสมาชิกกลุ่ม BRICS สะท้อนให้เห็นถึงความสนใจของประเทศในการใช้ประโยชน์จากความช่วยเหลือ และการเงินเพื่อการพัฒนาตลอดจนการค้าและการลงทุนเพื่อฉายภาพอำนาจในแอฟริกาและเอเชีย
นอกจากนี้สมาชิกกลุ่ม BRICS อื่นๆ ทั้งหมดยังเป็นพันธมิตรด้านการค้าและความมั่นคงของสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์มายาวนาน ดังนั้นการเป็นสมาชิกจึงแสดงถึงความต่อเนื่องในการมีส่วนร่วมเหล่านี้
สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ยังเคลื่อนไหวในภูมิรัฐศาสตร์ของแอฟริกาตะวันออก การเข้าถึงเจ้าหน้าที่ของเอธิโอเปียที่เพิ่มขึ้นผ่านกิจกรรมของกลุ่ม BRICS น่าจะช่วยส่งเสริมในมิตินี้
อ้างอิงข้อมูล