“คำนูณ สิทธิสมาน”ตั้ง 13 ข้อสังเกตแก้รัฐธรรมนูญเปลี่ยนระบบเลือกตั้งส.ส.

วันนี้(22 ส.ค.64)  นายคำนูณ สิทธิสมาน สมาชิกวุฒิสภา(ส.ว.) ได้โพสต์เฟซบุ๊กในหัวข้อเรื่อง “ 13 ข้อสังเกตเกี่ยวกับการแก้ไขรัฐธรรมนูญเปลี่ยนระบบเลือกตั้งส.ส.” ระบุว่า

 

ในการประชุมร่วมกันของรัฐสภา 24-25 สิงหาคม 2564 นี้ มีระเบียบวาระสำคัญเป็นการพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมชั้นวาระ 2 พิจารณารายมาตรา

 

มีข้อสังเกต 13 ประการมาเล่าสู่กันฟังโดยสังเขปครับ

 

1. ร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับของพรรคประชาธิปัตย์ที่รัฐสภามีมติรับหลักการในวาระ 1 มาเพียงร่างเดียว ไม่ได้เขียนเรื่องหรือประเด็นไว้ใน “หลักการ” เหมือนร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติม หรือร่างพระราชบัญญัติอื่น ๆ ส่วนใหญ่ โดยเขียนแต่เพียงว่า “แก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 83 และมาตรา 91” แต่เมื่ออ่าน “เหตุผล” และเนื้อหาในทั้ง 2 มาตราที่ขอแก้ไข รวมทั้งการนำเสนอในรัฐสภาชั้นวาระ 1 ประกอบแล้วสามารถเข้าใจได้ว่า เป็นเรื่อง หรือ ประเด็นการขอแก้ไขระบบเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จากระบบจัดสรรปันส่วนผสม (MMA : Mixed member apportionment)-บัตรใบเดียว 350 : 150 ไปเป็นระบบคู่ขนาน (MMM : Mixed member majoritarian)-บัตร 2 ใบ 400 : 100 ที่เคยใช้ในรัฐธรรมนูญ 2540

2. ร่างตาม 1 เสนอแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ 2560 เพียง 2 มาตราเท่านั้น คือ มาตรา 83 และ 91

 

3. ทำให้เกิดประเด็นขึ้นตั้งแต่ต้นว่า หากคณะกรรมาธิการที่รัฐสภาตั้งขึ้นเพื่อพิจารณาในวาระ 2 ดำเนินการพิจารณาแก้ไขเพิ่มเติมได้เพียง 2 มาตราที่เสนอมาเท่านั้น ไม่แตะต้องรัฐธรรมนูญมาตราอื่นเลย จะเกิดปัญหาในการบังคับใช้หรือไม่ เพราะมีรัฐธรรมนูญอีกหลายมาตราที่สมควรแก้ไขให้สอดคล้องกัน

 

อย่างน้อยที่สุดก็มาตรา 86 ที่ยังคงบัญญัติให้มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรระบบเขต 350 คนอยู่ สมควรแก้ไขให้เป็น 400 คน เพื่อมิให้การบังคับใช้รัฐธรรมนูญเกิดปัญหาขัดแย้งกัน คำถามคือคณะกรรมาธิการมีหน้าที่และอำนาจกระทำได้หรือไม่ โดยอาศัยข้อบังคับใด

 

4. คณะกรรมาธิการมีความเห็นต่างกันเป็นอย่างน้อย 2 ฝ่าย ฝ่ายหนึ่งเห็นว่า แก้ไขขัดแย้งหรือเกินกว่าหลักการที่เสนอมา และรัฐสภามีมติรับหลักการวาระ 1 ไม่ได้ เมื่อหลักการเขียนเพียงว่าแก้ไขรัฐธรรมนูญมาตรา 83 และ 91 ก็ต้องพิจารณาแก้ไขเพิ่มเติมได้เพียง 2 มาตราแค่นั้น

 

อีกฝ่ายหนึ่งเห็นว่าข้อบังคับการประชุมรัฐสภา พ.ศ. 2563 ข้อ 124 วรรคสามอนุญาตให้ทำได้หากรัฐธรรมนูญมาตราอื่นที่จะแก้ไขเพิ่มเติมนั้น เป็นประเด็นที่ “เกี่ยวเนื่องกับหลักการ” ความเห็นฝ่ายหลังเป็นเสียงข้างมากในคณะกรรมาธิการ

5. เฉพาะในความเห็นของฝ่ายที่เป็นเสียงข้างมากในคณะกรรมาธิการตาม 4 ยังมีความเห็นที่แตกต่างกันอีกในประเด็น “มาตราที่เกี่ยวเนื่องกับหลักการ” ตามข้อบังคับข้อ 124 วรรคสาม คือจะแก้ไขเพิ่มเติมขัดแย้งหรือเกินกว่าหลักการได้แค่ไหน เพียงใด มีกรอบใดเป็นหลักในการพิจารณา การลงมติในแต่ละมาตราที่แก้ไขขัดแย้งหรือเกินกว่าหลักการรวม 7 จุดจึงแตกต่างกัน

 

6. สรุปแล้ว คณะกรรมาธิการใช้ข้อบังคับข้อ 124 วรรคสาม แก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 นอกเหนือจากมาตรา 83 และ 91 รวมแล้วอีก 5 มาตรา คือ มาตรา 85, 86, 92, 94, 105 และเพิ่มบทเฉพาะกาลอีก 2 มาตรา

 

7. บทเฉพาะกาลที่สำคัญอยู่ที่มาตรา 4/5 ที่กำหนดให้รัฐสภาดำเนินการพิจารณาแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ให้เป็นไปตามรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับใหม่ให้แล้วเสร็จภายใน 120 วัน นับแต่วันที่ประกาศใช้รัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับใหม่

 

ในกรณีที่ยังไม่เสร็จ หากมีความจำเป็นต้องเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการทั่วไป ให้คณะกรรมการการเลือกตั้งมีอำนาจประกาศกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้สอดคล้องกับรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมเพื่อใช้กับการเลือกตั้งทั่วไปนั้นไปพลางก่อน

 

8. นั่นหมายความว่าหากรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้ ผ่านวาระ 2 และ 3 และประกาศให้มีผลบังคับใช้ได้เมื่อใด โดยมีบทเฉพาะกาลตาม 7 หากมีความจำเป็นต้องมีการเลือกตั้งทั่วไป ก็สามารถทำได้แม้การแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจะยังไม่แล้วเสร็จ เพราะให้อำนาจคณะกรรมการการเลือกตั้งประกาศหลักเกณฑ์และวิธีการสำหรับการเลือกตั้งทั่วไปนั้นได้

 

9. ความเห็นส่วนตัวของผมในฐานะกรรมาธิการ เห็นว่า ข้อบังคับข้อ 124 วรรคสามเป็นข้อยกเว้น ไม่ใช่หลัก จึงต้องตีความอย่างเคร่งครัดและอย่างแคบ “แม้คณะกรรมาธิการจะสามารถแก้ไขขัดแย้งหรือเกินกว่าหลักการได้ แต่จะต้องดำเนินการเฉพาะเท่าที่จำเป็นเท่านั้น โดยเฉพาะในประเด็นที่จะขัดหรือแย้งกัน หรือไม่สอดคล้องกัน ซึ่งหากไม่ดำเนินการแก้ไขไปพร้อมกัน จะส่งผลกระทบกับการใช้บังคับรัฐธรรมนูญขึ้นได้ในภายหลัง”

 

ผมจึงลงมติเห็นด้วยกับการแก้ไขขัดแย้งหรือเกินกว่าหลักการเฉพาะในมาตรา 86 แก้ไขตัวเลขจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรระบบเขต 350 คนเป็น 400 คนเท่านั้น มาตราอื่นยกเว้นบทเฉพาะกาลที่จำเป็นต้องเพิ่มเข้ามาผมไม่เห็นด้วยกับการแก้ไข ซึ่งกรรมาธิการเสียงข้างมากมีทั้งที่เห็นด้วยและเห็นต่าง มาตราใดที่ผมแพ้มติ ก็ได้สงวนความเห็นไว้เกือบทุกมาตราตามสิทธิ เพื่อมาอภิปรายชี้แจงเหตุผลในรัฐสภาเพื่อให้รัฐสภาลงมติตัดสินในวาระ 2 ชั้นพิจารณารายมาตรา

 

10. กรรมาธิการในสัดส่วนของพรรคก้าวไกล และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรคก้าวไกล ได้ขอแก้ไขมาตรา 83 และมาตรา 91 ให้เป็นระบบเลือกตั้งแบบสัดส่วนผสม (MMP : Mixed member proportional)-บัตร 2 ใบ 350 : 150 ที่สารัตถะเคยปรากฏอยู่ในร่างรัฐธรรมนูญฉบับท่านอาจารย์บวรศักดิ์ อุวรรณโณเมื่อปี 2558 แต่กรรมาธิการเสียงข้างมากไม่เห็นด้วย พรรคก้าวไกลจึงสงวนความเห็นและสงวนคำแปรญัตติไว้ต่อสู้ในรัฐสภาวาระ 2

 

11. นอกจากนั้น สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรคก้าวไกลยังได้ยื่นญัตติด่วนในรัฐสภาให้พิจารณาตีความข้อบังคับการประชุมรัฐสภา พ.ศ. 2563 ข้อ 124 วรรคสาม และข้อ 114 วรรคสอง เนื่องจากเห็นว่า การพิจารณาในชั้นกรรมาธิการไม่อาจแก้ไขขัดแย้งกับหลักการ หรือเกินหลักการได้

 

จนถึงนาทีนี้เชื่อว่าจะมีผู้เสนอเลื่อนระเบียบวาระญัตติด่วนนี้ ขึ้นมาพิจารณาก่อนระเบียบวาระพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมวาระ 2 และเชื่อว่าจะใช้เวลาพิจารณากันนานพอสมควร

 

12. ในการพิจารณาชั้นกรรมาธิการสังเกตได้ว่าในส่วนของกรรมาธิการจากสภาผู้แทนราษฎร ไม่ได้แบ่งฟากความคิดเห็นเป็นฝ่ายรัฐบาลกับฝ่ายค้าน หากเป็นไปในลักษณะที่  3 พรรคใหญ่ คือ พรรคพลังประชารัฐ พรรคเพื่อไทย และ พรรคประชาธิปัตย์ มีความเห็นไปในทิศทางเดียวกัน

 

ขณะที่ในอีกฟากหนึ่งมี 2 พรรคคือ พรรคก้าวไกล และ พรรคภูมิใจไทย มีความเห็นค่อนไปในทิศทางเดียวกัน และมีแนวโน้มในช่วงหลังว่า พรรคชาติไทยพัฒนา เริ่มเห็นด้วยกับฟากฝั่งหลังนี้ในบางประเด็น

 

13. ไม่ว่าผลการพิจารณาญัตติด่วนตาม 11 และการพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมวาระ 2 จะมีผลอย่างไร และสมมติว่า ถ้าผ่านวาระ 2 ภายในสัปดาห์หน้า และมีการลงมติเห็นชอบในวาระ 3 ที่วางตารางเวลาไว้ภายในสมัยประชุมนี้คือก่อนวันที่ 18 กันยายน คาดหมายกันว่าการบังคับใช้รัฐธรรมนูญฉบับแก้ไขเพิ่มเติมแก้ไขระบบเลือกตั้งก็อาจจะยืดเยื้อออกไป

 

เพราะคาดว่าอาจจะมีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนหนึ่งใช้สิทธิยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญ ตามมาตรา 256 (7) ประกอบมาตรา 81 มาตรา 145 และมาตรา 148 (1) ให้วินิจฉัยว่า ร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมฉบับนี้ขัดรัฐธรรมนูญ หรือ กระบวนการตราไม่ถูกต้องตามรัฐธรรมนูญ ในประเด็นที่กล่าวมาตาม 4

 

ประเด็นหลัก ๆ โดยสังเขปมีเพียงนี้

 

ขออภัยที่อาจถ่ายทอดได้ไม่ดีเท่าใจนึก เพราะเป็นเรื่องเชิงเทคนิคและประเพณีปฏิบัติในการพิจารณาร่างกฎหมายของฝ่ายนิติบัญญัติ

 

ผมจะขอใช้สิทธิอภิปรายในรัฐสภาตามสมควร ทั้งในวาระญัตติด่วนตีความข้อบังคับ และวาระพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมในมาตราที่สงวนความเห็นไว้